f
Οι Αθηναίοι ξεκίνησαν την ίδια ημέρα της περσικής απόβασης την κίνηση τους προς τον Μαραθώνα, και μέσω της οδού από την Κηφισιά, αφίχθησαν την επομένη στην περιοχή.
Φτάνοντας στον Μαραθώνα, οι Έλληνες στρατοπέδευσαν, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, κοντά στο ιερό του Ηρακλή, στους πρόποδες του υψώματος της Πεντέλης, Αγριλίκι στις νοτιοδυτικές παρυφές του κάμπου του Μαραθώνα. Η κυρίως μάχη έγινε στην περιοχή της πεδιάδας με την Ελληνική παράταξη στην περιοχή δυτικά του γνωστού «ΤΥΜΒΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ» και των Περσών στην περιοχή μεταξύ σημερινού Τύμβου και θάλασσας.
Την 17 Σεπτεμβρίου του 490 πΧ, ο ήλιος στην πεδιάδα του Μαραθώνα ανέτειλε στις 06:08.
Ο Μιλτιάδης διέταξε τον στρατό του 11. 000 Έλληνες, αντιμέτωπος με 60000-100. 000 Πέρσες (δεν είναι ακριβώς διαπιστωμένος ο αριθμός) σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, να λάβει παράταξη μάχης, όταν κατάλαβε ότι οι Πέρσες άρχισαν να επιβιβάζονται στα πλοία με σκοπό να αναχωρήσουν από τον Μαραθώνα (ήταν περίπου επτά μέρες εκεί).
Η έναρξη της επίθεσης ορίστηκε για το πρωί, προκειμένου να επιτευχθεί ο αιφνιδιασμός των αντιπάλων. Οι οπλίτες ήταν παρατεταγμένοι σε πλάτος ίσο με αυτό της περσικής δύναμης. Οι πτέρυγες ήταν ενισχυμένες, ενώ το κέντρο, όπου αντιστοιχούσε το ισχυρότερο τμήμα του περσικού στρατού, ήταν ασθενές. Απόσταση των δύο αντιπάλων περίπου 1500μ.
Η Ελληνική οπλιτική φάλαγγα ξεκίνησε με κανονικό βηματισμό. Οι παραταγμένοι Πέρσες έβλεπαν με δέος ένα σιδερένιο τείχος με προεξέχουσες λόγχες να τούς πλησιάζει, ενώ συγχρόνως οι Έλληνες οπλίτες έβγαζαν πολεμικές κραυγές!!! Η ψυχολογική επίδραση του αντιπάλου, σε όλο της το μεγαλείο !!!!! Οι γύρω λόφοι πρέπει να αντηχούσαν από τον ύμνο που ο μεγάλος ποιητής Αισχύλος, που πολέμησε στο Μαραθώνα, μας διέσωσε στην περίφημη τραγωδία «Πέρσες»: «Ίτε παίδες Ελλήνων, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων, νυν υπέρ πάντων ο αγών!»
Οταν η φάλαγγα έφθασε σε απόσταση βεληνεκούς των εχθρικών βελών (150μ περίπου), άρχισε να τρέχει συντεταγμένη κατά του αντιπάλου ο οποίος ήδη είχε πανικοβληθεί νομίζοντας μάλιστα ότι οι Έλληνες είχαν τρελαθεί. Οι Πέρσες τοξότες άρχισαν καταιγισμό βελών .!!!
Απο την έξυπνη στρατηγική του Μιλτιάδη, ο φόβος που ειχε κυριεύσει τους Πέρσες ηταν τόσο μεγάλος που έτρεχαν πανικόβλητοι να σωθούν. Στη συνέχεια οι Πέρσες υποχώρησαν ατάκτως προς την σημερινή παραλία του Σχοινιά και όσοι δεν έπεσαν στα έλη, επιβιβάστηκαν στα πλοία τους, αφού προηγουμένως μέσα στο πευκοδάσος του Σχοινιά και στην αμμώδη ακτή του διεξήχθει η πιό
σκληρή μάχη καθώς οι Έλληνες οπλίτες ήταν περισσότερο δυνατοί σε μάχη σώμα με σώμα. Εκει οι Αθηναίοι τους πήραν επτά πλοία.
Το σχέδιο του Μιλτιάδη εφαρμόσθηκε επακριβώς και οι Πέρσες κυκλωθέντες υπέστησαν οδυνηρή ήττα σε μία μάχη που κράτησε μόλις μιάμιση με δύο ώρες.
Η μάχη έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων. Απο την πλευρά των Ελλήνων Μαραθωμονομάχων υπήρξαν πολλές απώλειες, μεταξύ των οποίων ο Κυναίγειρος ο αδελφός του Αισχύλου, ο ευγενικός και γενναίος πολέμαρχος Καλλίμαχος και ο Στρατηγός Στησίλαος. Επίσης στην μάχη αυτή έχασαν την ζωή τους πολλοί επιφανείς Πέρσες.
Απώλειες 192 Αθηναίοι, 11 Πλαταιείς και 6400 Πέρσες !!!!
Το Πάνθεον των Μαραθονωμάχων
H ηρωική μορφή του Κυναίγειρου έμεινε μοναδικό παράδειγμα ανδρείας και αυταπάρνησης στην Ιστορία. Ο Κυναίγειρος ήταν απόγονος της οικογένειας των Κοδριδών, γιος του Ευφορίωνα από την Ελευσίνα. Μαζί με τον αδελφό του Αισχύλο (ο κορυφαίος τραγωδός) πολέμησαν στην Μάχη του Μαραθώνα. Μετά την πρώτη φάση της σύγκρουσης οι Πέρσες τράπηκαν σε φυγή και έσπευσαν να διαφύγουν με τον στόλο τους. Οι Αθηναίοι τους κυνήγησαν μέχρι τα πλοία τους. Ο Κυναίγειρος, προσπαθώντας να εμποδίσει ένα πλοίο να αποπλεύσει το άρπαξε με το χέρι, περιμένοντας να φτάσουν οι συμπολεμιστές του και να το καταλάβουν. Ένας Πέρσης του έκοψε το χέρι και τότε ο Κυναίγειρος έπιασε το πλοίο με το άλλο του χέρι. Ήταν τόση η δύναμη της ψυχής του που όταν ο Πέρσης του έκοψε και το δεύτερο χέρι ο Κυναίγειρος κράτησε το πλοίο με τα δόντια του μέχρι που του έκοψε το κεφάλι. Η ηρωική αυτή πράξη του Κυναίγειρου τον κατέταξε στο Πάνθεον των Ηρώων. Ο ζωγράφος Πολύγνωτος τον απαθανάτισε (460 π.Χ.) στην απεικόνιση της μάχης που την απέδωσε σε τρεις πίνακές του στην Ποικίλη Στοά της Αθήνας.
Και τούτο μεν εν τούτω τω πόνω ο πολέμαρχος Καλλίμαχος διαφθείρεται, ανήρ γενόμενος αγαθός, από δ’ έθανε των στρατηγών Στησίλεως ο Θρασύλεω τούτο δε Κυνέγειρος ο Ευφορίωνος ενθαύτα επιλαμβανόμενος των αφλάστων νεός, την χείρα αποκοπείς πελέκεϊ πίπτει, τούτο δε άλλοι Αθηναίων πολλοί τε και ονομαστοί.
Κι ενώ εξακολουθούσε η μάχη γύρω από τα πλοία των Περσών, ο αγγελιοφόρος Φειδιππίδης έφυγε πεζός από τον Μαραθώνα για να φέρει τη χαρμόσυνη είδηση της νίκης στους Αθηναίους. Υπερέβαλε εαυτόν κατά τη διαδρομή και μόλις αναφώνησε «Νενικήκαμεν» ενώπιον των συμπολιτών του, έπεσε νεκρός από την εξάντληση.
Ο τρομερός Εχετλαίος.
Συνεχίζοντας ο Ηρόδοτος δίνει μια άλλη διάσταση για εναν Αθηναίο πολεμιστή, περιγράφει λοιπόν ότι στην μάχη του Μαραθώνα κατά την διάρκεια της
συγκρούσεως συνέβη κάτι πολύ παράξενο, ότι ο Επίζηλος οπλίτης που διοικούσε ο Αριστείδης, ενώ πολεμούσε γενναία στήθος με στήθος, διηγείται ότι είδε έναν
μεγαλόσωμο οπλίτη που η γενειάδα του κάλυπτε ολόκληρη την ασπίδα του,
και ότι εμφανίστηκε σαν φάντασμα που κατέβηκε με μεγάλη ορμή από το βουνό (σπήλαιο του Πανός) σκορπώντας το θάνατο και τον «πανικό» (η λέξη προέρχεται από τον Πάνα) στους Πέρσες, που κρατούσε στα χέρια του ένα πολύ φωτεινό όπλο!
Πέρασε ακριβώς δίπλα του, σκοτώνοντας πολλούς Πέρσες και αυτή η
σκηνή ήταν η τελευταία που είδε ο Επίζηλος γιατί από κάποια υπερβολική λάμψη, τυφλώθηκε! παρόλο που δεν τον είχε ακουμπήσει τίποτα, ούτε δόρυ ούτε ξίφος ούτε βέλος τόξου. Έκτοτε παρέμεινε τυφλός μέχρι το τέλος της ζωής του!
Αυτός σκότωσε πολλούς από τους βαρβάρους με ένα άροτρο και όταν η μάχη τελείωσε, εξαφανίστηκε, με τον ίδιο τρόπο που ειχε εμφανισθεί, λέει χαρακτηριστικά ο Παυσανίας.
Αλλά η μάχη του Μαραθώνα σχετίζεται με πολλά άλλα παράξενα και υπερφυσικά συμβάντα που ο θρύλος τους έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Εκτός από την παρουσία του φοβερού πολεμιστή Εχετλαίου ο οποίος μάλιστα λέγεται ότι βγήκε από το ιερό σπήλαιο του Πανός στον Μαραθώνα, αναφέρεται η εμφάνιση του ίδιου του Πάνα στη μάχη αλλά και στον Φειδιππίδη, τον οποίο οι Αθηναίοι έστειλαν στη Σπάρτη για να ζητήσει βοήθεια.
Καθώς περνούσε από το όρος Παρθένιο που δεσπόζει της Τεγέας, ο Παν τον φώναξε με το όνομά του και παρήγγειλε να πει στους Αθηναίους ότι δεν του δίνουν την πρέπουσα σημασία, παρά το γεγονός ότι αυτός διάκειται ευνοϊκά απέναντί τους και ότι πολλές φορές τους βοήθησε στο παρελθόν και θα κρατήσει την ίδια στάση και στο μέλλον.
Μετά την νικηφόρα μάχη στον Μαραθώνα, οι Αθηναίοι πίστεψαν τη διήγηση του Φειδιππίδη και ίδρυσαν ιερό του Πανός κάτω από την Ακρόπολη. Σώζεται μάλιστα επίγραμμα που αποδίδεται στον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο (556- 468π.Χ.) και αναφερόταν σε άγαλμα του Πανός, ανάθημα του στρατηγού Μιλτιάδη: "Τον τραγόπουν εμέ Πάνα, τον Αρκάδα, τον κατά Μήδων, τον μετ' Αθηναίων, στήσατο Μιλτιάδης." (Προς τιμή μου, εμένα του τραγοπόδαρου Πάνα, του Αρκάδα, που πολέμησε μετά των Αθηναίων τους Μήδους, έστησε αυτό το ανάθημα ο Μιλτιάδης).
Μερικοί μάλιστα πιστεύουν ότι Παν και Έχετλος είναι ένα και το αυτό πρόσωπο! Οι παραδόσεις αναφέρουν ακόμα και παράξενα φώτα την ώρα της μάχης στην περιοχή του μεγάλου έλους προς την πλευρά που κατείχαν οι Πέρσες.
Για πολλά χρόνια οι τριγύρω χωρικοί άκουγαν κλαγγές όπλων, φωνές ανθρώπων και χρεμετίσματα αλόγων από το πεδίο της κοσμοϊστορικής μάχης.
Λέγεται ότι καμμία φορά τα ίδια ακούγονται και σήμερα ακόμη!
Αλλά τα παράξενα φαινόμενα συνεχίστηκαν.
Κατά την διάρκεια της μάχης, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας, ενεφανίσθησαν περίεργα φαινόμενα. Ο Παυσανίας μας προσφέρει μία παραστατική εικόνα της μάχης και γράφει ότι οι Αθηναίοι είδαν τον Θησέα να βγαίνει μέσα από την γη. Επίσης ο ημίθεος Ηρακλής ( κατ` εξοχήν προστάτης- ήρωας του Μαραθώνα ) λαμβάνει μέρος στην μάχη και η θεά Αθηνά, παίρνει μέρος σ`αυτήν πάνοπλη οδηγώντας ένα άρμα με τέσσερα άλογα. Ακόμα στο πλευρό των Αθηναίων ήταν ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας, ο οποίος μαζί με τους ακολούθους του Πανίσκους, σκόρπισαν τον τρόμο και τον πανικό στους Πέρσες. (Παυσ. Αττικά Ι, 13, 3).
Μετά τη μάχη, οπλίτες Αθηναίοι είπαν ότι λίγο πιο μπροστά από τον Μιλτιάδη, που οδηγούσε τη φάλαγγα, έτρεχε λουσμένος σε ένα χρυσό φως ο ήρωας της Αθήνας, ο Θησέας, βαριά οπλισμένος και αυτός ήταν εκείνος που έπεσε πρώτος επάνω στο κέντρο των Περσών.
Κάποιος Αθηναίος οπλίτης είχε μαζί του στη Μάχη του Μαραθώνα τον υπερμεγέθη σκύλο του, άγριο και τρομερό, που μαχόταν με τα δόντια ηρωϊκά εναντίον των Περσών. Το σκυλί έδειξε γενναιότητα και για τον κίνδυνο που διέτρεξε, έλαβε ως αμοιβή την απεικόνιση του ανάμεσα σ' εκείνους που περιβάλουν τον Κυνέγειρο, τον Επίζηλο και τον Καλλίμαχο.
Όλοι αυτοί, καθώς και ο σκύλος, είχαν φιλοτεχνηθεί από το ζωγράφο Μίκωνα στην Ποικίλη Στοά η Πεισιάνακτος.
Ζωγραφική αναπαράσταση της Ποικίλης Στοάς και των επ’ αυτής εκτιθέμενων έργων.
Μέρος της ζωγραφικής σύνθεσης της μάχης του Μαραθώνα, η οποία κοσμούσε την Ποικίλη Στοά στην Αγορά της Αθήνας. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, τον πίνακα της μάχης φιλοτέχνησαν οι ζωγράφοι Πάναινος και Μίκων.
Παράξενα φαινόμενα κατά τη διάρκεια της μάχης.
Οι Πέρσες, ύστερα από εισήγηση του Ιππία, γιου του έκπτωτου τυράννου της
Αθήνας Πεισίστρατου, που είχε καταφύγει στην αυλή του Δαρείου και
συνόδευε τον Περσικό Στόλο απεφάσισαν να αποβιβασθούν στον Μαραθώνα αφ`
ενός γιατί οι κάτοικοι της περιοχής ήταν οπαδοί των Πεισιστρατίδων και
αφ` ετέρου η πεδιάδα του Μαραθώνα ήταν ιδανικό μέρος για την δράση του
Ιππικού που ήταν το βασικό όπλο των Περσών. Μάλιστα όταν ο ηλικιωμένος
Ιππίας αποβιβάστηκε στο Μαραθώνα φταρνίστηκε και έβηξε τόσο δυνατά, ώστε
του έφυγε ένα δόντι το οποίο χάθηκε στην άμμο. Ο Ιππίας έψαξε να το
βρει , αλλά καθώς ήταν αδύνατο, απογοητεύτηκε και είπε: << Η γη αυτή δεν
είναι δική μας και ούτε θα μπορέσουμε να την υποτάξουμε. Άλλωστε όσο
μερίδιό της δικαιούμαι το κατέχει τώρα το δόντι μου!» (Ηροδ. ΣΤ 107).
Επίσης ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι το σύνθημα να διακόψουν οι Πέρσες την μάχη και να επιβιβασθούν στα πλοία με σκοπό να κατευθυνθούν στο Φάληρο, εδώθει από μια ασπίδα η οποία ανυψώθει στην κορυφή της Πεντέλης, με την ανάκλαση των ακτίνων του ηλίου που έπεφταν επάνω της. Λέγεται ότι αυτή την ασπίδα την ανύψωσαν οπαδοί του Ιππία της Αλκμεωνίδος φυλής, αλλά ο Ηρόδοτος δεν πιστεύει ότι το έκαναν αυτοί καθόσον ήταν αντίθετοι προς τους Πεισιστρατίδες τυράννους και κλείνει λέγοντας «Πράγματι τούτον έγινεν, ποίος όμως ανύψωσε την ασπίδα, δεν δύναμαι να είπω περισσότερα» !! (Ηροδ, ΣΤ 115). Κάτι περίεργο ήξερε ο Ηρόδοτος και δεν μπορούσε να μιλήσει ?
Ο Ηρόδοτος το πιο πιθανό να μην αποκάλυψε όλα τα στοιχεία που ήξερε για τα όσα παράξενα συνέβησαν στη μάχη του Μαραθώνα, αν λάβουμε υπόψη τις γνωστές επιφυλάξεις του να μιλά για σχετικά θέματα:
"... αν όμως έλεγα για ποιόν λόγο θεϊκά πράγματα, τα οποία αποφεύγω πάρα πολύ να τα σχολιάσω. Και τα όσα έχω πει για αυτά, μέσες άκρες, με έκανε η ανάγκη και τα είπα". Ηρόδοτος, Ευτέρπη, 65
Μία τελευταία, αλλά όχι ελάσσονος σημασίας, παρατήρηση αφορά την ιστορία του Φειδιππίδη, του δρομέα που έφτασε στην Αθήνα βαριά οπλισμένος, αναφώνησε «νενικήκαμεν» και ξεψύχησε. Ο αρχαιολόγος Χρήστος Διονυσόπουλος υποστηρίζει πως ο Φειδιππίδης (ίσως και Φιλιππίδης) έκανε ένα δρομολόγιο, αλλά όχι προς την Αθήνα. Ο Φειδιππίδης φέρεται να πήγε στη Σπάρτη για να ανακοινώσει το αποτέλεσμα της μάχης. Άλλες έρευνες υποστηρίζουν το - μέχρι σήμερα - ευρέως γνωστό, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Φειδιππίδης πήγε Αθήνα μέσω Σπάρτης. Ο κ. Διονυσόπουλος θεωρεί πως δύο ήταν οι δρομείς που επωμίστηκαν την αναγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος. Ο ένας ήταν ο οπλισμένος Ευκλής, ο οποίος και ξεψύχησε αναφωνήσας το «νενικήκαμεν» και ο έτερος ο Θέρσιππος, ο οποίος και ήταν άοπλος, προκειμένου να διαδώσει γρήγορα τη μεγάλη επιτυχία των Αθηναίων.
Η Στρατηγική του πολέμαρχου Μιλτιάδη
Ο Μιλτιάδης ήταν στρατηγός πολύπειρος και έχοντας πολεμήσει στο πλευρό των Περσών κατά την εκστρατεία του Δαρείου στην Σκυθία, ήξερε τις περσικές δυνατότητες και αδυναμίες. Γνώριζε πολύ καλά την ισχύ του περσικού ιππικού σε καλό έδαφος και την αδυναμία του πεζικού τους να επικρατήσει έναντι της Ελληνικής οπλιτικής φάλαγγας, που αν παρέμενε σχεδόν αλώβητη από τον φραγμό των βελών, που κατά κόρον χρησιμοποιούσαν οι Πέρσες, θα κατόρθωνε να την εμπλέξει σε εκ του συστάδην αγώνα, όπου θα υπερτερούσε λόγω του ελαφρού αμυντικού εξοπλισμού των Περσών (ψάθινες ασπίδες και ελαφρούς θώρακες). Γι'αυτό έβαλε τους Αθηναίους οπλίτες να κατασκευάσουν ξύλινα φορητά αιχμηρά κωλύμματα, για να προστατεύσει τα πλευρά της φάλαγγας από το επίφοβο περσικό ιππικό !!!
Υπήρχε ομως διχογνωμία των 10 στρατηγών αν έπρεπε να διεξαχθεί μάχη ή όχι. Κατόπιν προτροπής του Μιλτιάδη η εντέκατη ψήφος του Πολέμαρχου Καλλίνικου, ήταν θετική και έτσι απεφασίσθη η μάχη. Μάλιστα κάθε στρατηγός που είχε την αρχιστρατηγία για ένα 24ωρο, παραχωρούσε την θέση του στον Μιλτιάδη. Έχοντας εξασφαλίσει την έγκριση των συστρατήγων του, ο Μιλτιάδης έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο του.
Ο Μιλτιάδης εφάρμοσε τον ελιγμό της διπλής υπερκέρασης. Δεν έχει σημασία ότι το μέτωπο ήταν μικρό. Έτσι διεξάγονταν οι μάχες εκείνη την εποχή. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο θαυμάσιος ελιγμός, που επαναλήφθηκε συχνά από άλλους μεγάλους στρατηγούς, επινοήθηκε και διευθύνθηκε με επιτυχία για πρώτη φορά από τον Μιλτιάδη που δεν είχε προηγούμενη γνώση ή παράδειγμα.
Τελικά θεωρώ σωστό να παραθέσω την γνώμη για τον Μιλτιάδη ενός διακεκριμένου ιστορικού, του Hans Delbruck ο οποίος στο κλασσικό έργο του «Ιστορία της Τέχνης του Πολέμου, Πόλεμος στην Αρχαιότητα» γράφει:
«Η εικόνα του Μιλτιάδη σαν διοικητή στο πεδίο της μάχης στέκεται γιγάντια στα πρώιμα χρονικά της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Βρίσκουμε εδώ την πιο πλήρη και την πιο σπάνια μορφή ηγεσίας που έχει γεννήσει η πολεμική τέχνη μέχρι σήμερα, τον συνδυασμό άμυνας - επίθεσης, στις απλές καλλιτεχνικές γραμμές του πρώτου μεγάλου στρατιωτικού γεγονότος. Τι διορατικότητα στην επιλογή του πεδίου της μάχης, τι αυτοέλεγχος εν αναμονή της εχθρικής επίθεσης, τι εξουσία επί των μαζών, επί ενός στρατού από υπερήφανους, ελεύθερους πολίτες ώστε να μπορέσει να τους συγκρατήσει σταθερά στη θέση που είχε διαλέξει και μετά να τους οδηγήσει σε μια ξέφρενη επίθεση την αποφασιστική στιγμή! Όλα ήταν ρυθμισμένα για τη στιγμή αυτή -ούτε ένα λεπτό νωρίτερα, οπότε οι Αθηναίοι θα έφταναν στον εχθρό ξέπνοοι και αποδιοργανωμένοι, ούτε ένα λεπτό αργότερα, οπότε πολλά από τα βέλη του εχθρού θα είχαν βρει το στόχο τους και ο μεγάλος αριθμός των ανδρών που θα έπεφταν και θα δίσταζαν θα έσπαγε την ορμή της εφόδου, η οποία θα έπρεπε να πέσει σαν χιονοστιβάδα στις γραμμές του εχθρού αν ήθελε να νικήσει. Θα έχουμε ευκαιρία να αναλύσουμε και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις αλλά ποτέ μια μεγαλύτερη από αυτή.»
Εκείνο που κάνει εντύπωση στους παλαιούς και σύγχρονους ιστορικούς, δεν είναι τόσο η δυσανάλογη δύναμη του 1 προς 10, μεταξύ των δύο αντιπάλων, αλλά ο δυσανάλογος αριθμός των νεκρών και μάλιστα σε μία μάχη διαρκείας δύο ωρών περίπου. Παρότι οι Πέρσες διέθεταν και μεγάλο αριθμό τοξοτών, που στερούντο οι Αθηναίοι, ο αριθμός των νεκρών Ελλήνων είναι πολύ μικρός, ενώ των Περσών δυσανάλογα μεγάλος. Δηλαδή αναλογικά κάθε Αθηναίος έπρεπε να αντιμετωπίζει δέκα Πέρσες και να σκοτώνει το 0, 64 και για να το στρογγυλέψουμε, έναν περίπου Πέρση και κάθε 529 Πέρσες να σκοτώνουν έναν Αθηναίο!!! Και όλα αυτά σε διάρκεια δύο ωρών!!
Επίλογος
Η μάχη του Μαραθώνα ήταν μία από τις κρισιμότερες μάχες του αρχαίου κόσμου και η έκβαση της προσδιόρισε καθοριστικά την ιστορία της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Έγινε σημείο αναφοράς κατά την αρχαιότητα και λειτούργησε ως πρότυπο στον αγώνα της ανεξαρτησίας από τους Τούρκους του 1821 !!!
Ο Edward Shepherd Creasy συμπεριλαμβάνει τη μάχη του Μαραθώνα στο έργο The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo (Οι Δεκαπέντε πιο Αποφασιστικές Μάχες του Κόσμου: από τον Μαραθώνα στο Βατερλώ), ενώ ο Τζων Στιούαρτ Μιλ είχε δηλώσει ότι «η μάχη του Μαραθώνα αποτελεί σημαντικότερο γεγονός για τη βρετανική ιστορία από τη μάχη του Χάστινγκς».
Η νίκη του Μαραθώνα έδειξε την ανωτερότητα των Ελληνικών όπλων και τακτικής. Δεν πήραν θάρρος και υπερηφάνεια μόνο οι Αθηναίοι που νίκησαν, αλλά και οι άλλοι Έλληνες. Και το κέρδος αυτό το ηθικό θα αποδειχθεί πρωταρχικής σημασίας, γιατί οι Έλληνες δεν θα φοβηθούν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες το 480 π.χ. Χάρη στην στρατιωτική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη, διαλύθηκε ο μύθος για το αήττητο των Περσών !!!
Ο τρομερός Εχετλαίος, τα παράξενα όπλα του και τα ανεξήγητα φαινόμενα της μάχης του Μαραθώνα.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ.
Ήταν 10 Σεπτεμβρίου του 490 πΧ όταν η Περσική αρμάδα υπό τη διοίκηση του Δάτη και του Αρταφέρνη, αγκυροβόλησε στην πεδιάδα του Μαραθώνα, στην θέση του σημερινού Σχοινιά και εγκατέστησε στρατόπεδο στην περιοχή του σημερινού χωριού Κάτω Σούλι. Το μόνο μειονέκτημα ήταν η ύπαρξη ελών στα νώτα των Περσών. Τα έλη δυσκόλευαν τις κινήσεις των Περσών και την επικοινωνία τους με το στόλο.Οι Αθηναίοι ξεκίνησαν την ίδια ημέρα της περσικής απόβασης την κίνηση τους προς τον Μαραθώνα, και μέσω της οδού από την Κηφισιά, αφίχθησαν την επομένη στην περιοχή.
Φτάνοντας στον Μαραθώνα, οι Έλληνες στρατοπέδευσαν, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, κοντά στο ιερό του Ηρακλή, στους πρόποδες του υψώματος της Πεντέλης, Αγριλίκι στις νοτιοδυτικές παρυφές του κάμπου του Μαραθώνα. Η κυρίως μάχη έγινε στην περιοχή της πεδιάδας με την Ελληνική παράταξη στην περιοχή δυτικά του γνωστού «ΤΥΜΒΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ» και των Περσών στην περιοχή μεταξύ σημερινού Τύμβου και θάλασσας.
Την 17 Σεπτεμβρίου του 490 πΧ, ο ήλιος στην πεδιάδα του Μαραθώνα ανέτειλε στις 06:08.
Ο Μιλτιάδης διέταξε τον στρατό του 11. 000 Έλληνες, αντιμέτωπος με 60000-100. 000 Πέρσες (δεν είναι ακριβώς διαπιστωμένος ο αριθμός) σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, να λάβει παράταξη μάχης, όταν κατάλαβε ότι οι Πέρσες άρχισαν να επιβιβάζονται στα πλοία με σκοπό να αναχωρήσουν από τον Μαραθώνα (ήταν περίπου επτά μέρες εκεί).
Η έναρξη της επίθεσης ορίστηκε για το πρωί, προκειμένου να επιτευχθεί ο αιφνιδιασμός των αντιπάλων. Οι οπλίτες ήταν παρατεταγμένοι σε πλάτος ίσο με αυτό της περσικής δύναμης. Οι πτέρυγες ήταν ενισχυμένες, ενώ το κέντρο, όπου αντιστοιχούσε το ισχυρότερο τμήμα του περσικού στρατού, ήταν ασθενές. Απόσταση των δύο αντιπάλων περίπου 1500μ.
Η Ελληνική οπλιτική φάλαγγα ξεκίνησε με κανονικό βηματισμό. Οι παραταγμένοι Πέρσες έβλεπαν με δέος ένα σιδερένιο τείχος με προεξέχουσες λόγχες να τούς πλησιάζει, ενώ συγχρόνως οι Έλληνες οπλίτες έβγαζαν πολεμικές κραυγές!!! Η ψυχολογική επίδραση του αντιπάλου, σε όλο της το μεγαλείο !!!!! Οι γύρω λόφοι πρέπει να αντηχούσαν από τον ύμνο που ο μεγάλος ποιητής Αισχύλος, που πολέμησε στο Μαραθώνα, μας διέσωσε στην περίφημη τραγωδία «Πέρσες»: «Ίτε παίδες Ελλήνων, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων, νυν υπέρ πάντων ο αγών!»
Οταν η φάλαγγα έφθασε σε απόσταση βεληνεκούς των εχθρικών βελών (150μ περίπου), άρχισε να τρέχει συντεταγμένη κατά του αντιπάλου ο οποίος ήδη είχε πανικοβληθεί νομίζοντας μάλιστα ότι οι Έλληνες είχαν τρελαθεί. Οι Πέρσες τοξότες άρχισαν καταιγισμό βελών .!!!
Το σχέδιο του Μιλτιάδη εφαρμόσθηκε επακριβώς και οι Πέρσες κυκλωθέντες υπέστησαν οδυνηρή ήττα σε μία μάχη που κράτησε μόλις μιάμιση με δύο ώρες.
Η μάχη έληξε με αποφασιστική νίκη των Ελλήνων. Απο την πλευρά των Ελλήνων Μαραθωμονομάχων υπήρξαν πολλές απώλειες, μεταξύ των οποίων ο Κυναίγειρος ο αδελφός του Αισχύλου, ο ευγενικός και γενναίος πολέμαρχος Καλλίμαχος και ο Στρατηγός Στησίλαος. Επίσης στην μάχη αυτή έχασαν την ζωή τους πολλοί επιφανείς Πέρσες.
Απώλειες 192 Αθηναίοι, 11 Πλαταιείς και 6400 Πέρσες !!!!
Το Πάνθεον των Μαραθονωμάχων
H ηρωική μορφή του Κυναίγειρου έμεινε μοναδικό παράδειγμα ανδρείας και αυταπάρνησης στην Ιστορία. Ο Κυναίγειρος ήταν απόγονος της οικογένειας των Κοδριδών, γιος του Ευφορίωνα από την Ελευσίνα. Μαζί με τον αδελφό του Αισχύλο (ο κορυφαίος τραγωδός) πολέμησαν στην Μάχη του Μαραθώνα. Μετά την πρώτη φάση της σύγκρουσης οι Πέρσες τράπηκαν σε φυγή και έσπευσαν να διαφύγουν με τον στόλο τους. Οι Αθηναίοι τους κυνήγησαν μέχρι τα πλοία τους. Ο Κυναίγειρος, προσπαθώντας να εμποδίσει ένα πλοίο να αποπλεύσει το άρπαξε με το χέρι, περιμένοντας να φτάσουν οι συμπολεμιστές του και να το καταλάβουν. Ένας Πέρσης του έκοψε το χέρι και τότε ο Κυναίγειρος έπιασε το πλοίο με το άλλο του χέρι. Ήταν τόση η δύναμη της ψυχής του που όταν ο Πέρσης του έκοψε και το δεύτερο χέρι ο Κυναίγειρος κράτησε το πλοίο με τα δόντια του μέχρι που του έκοψε το κεφάλι. Η ηρωική αυτή πράξη του Κυναίγειρου τον κατέταξε στο Πάνθεον των Ηρώων. Ο ζωγράφος Πολύγνωτος τον απαθανάτισε (460 π.Χ.) στην απεικόνιση της μάχης που την απέδωσε σε τρεις πίνακές του στην Ποικίλη Στοά της Αθήνας.
Και τούτο μεν εν τούτω τω πόνω ο πολέμαρχος Καλλίμαχος διαφθείρεται, ανήρ γενόμενος αγαθός, από δ’ έθανε των στρατηγών Στησίλεως ο Θρασύλεω τούτο δε Κυνέγειρος ο Ευφορίωνος ενθαύτα επιλαμβανόμενος των αφλάστων νεός, την χείρα αποκοπείς πελέκεϊ πίπτει, τούτο δε άλλοι Αθηναίων πολλοί τε και ονομαστοί.
Κι ενώ εξακολουθούσε η μάχη γύρω από τα πλοία των Περσών, ο αγγελιοφόρος Φειδιππίδης έφυγε πεζός από τον Μαραθώνα για να φέρει τη χαρμόσυνη είδηση της νίκης στους Αθηναίους. Υπερέβαλε εαυτόν κατά τη διαδρομή και μόλις αναφώνησε «Νενικήκαμεν» ενώπιον των συμπολιτών του, έπεσε νεκρός από την εξάντληση.
Ο τρομερός Εχετλαίος.
Εχετλαίος ή Έχετλος ήταν το όνομα ενός αγνώστου ως τότε ήρωα που εμφανίστηκε στη μάχη του Μαραθώνα και βοήθησε να αναχαιτιστεί η Περσική εισβολή στην Ελλάδα. Το όνομά του συνδέεται πιθανώς με την εχέτλη (= λαβή αρότρου) που λέγεται ότι κρατούσε για να πολεμά με τους Πέρσες. Για αυτό άλλωστε αναφέρεται ενίοτε ως αγρότης.
Ο
περιηγητής και ιστορικός Παυσανίας επισκέφτηκε την «ποικίλη στοά των
Αθηνών» η οποία ονομαζόταν έτσι λόγω της ποικιλίας των τοιχογραφιών που
διέθετε. Στην τελευταία αναπαράσταση απεικονίζονταν όλοι εκείνοι που
είχαν πολεμήσει στην μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. (δηλ 700 χρόνια
νωρίτερα).
Στην αναπαράσταση αυτή οι φημισμένοι ζωγράφοι Πάναινος και Μίκων φρόντισαν να ξεχωρίζει ο Πολέμαρχος Καλλίμαχος, ο Στρατηγός Μιλτιάδης και ακόμα ένας ήρωας για τον οποίον δεν είχαν στοιχεία, τον οποίον ονόμασαν Εχετλαίο. Με το περίεργο όνομα αυτό λοιπόν τίμησαν οι Αθηναίοι τον άγνωστο ήρωα ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην την νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών.
Στην αναπαράσταση αυτή οι φημισμένοι ζωγράφοι Πάναινος και Μίκων φρόντισαν να ξεχωρίζει ο Πολέμαρχος Καλλίμαχος, ο Στρατηγός Μιλτιάδης και ακόμα ένας ήρωας για τον οποίον δεν είχαν στοιχεία, τον οποίον ονόμασαν Εχετλαίο. Με το περίεργο όνομα αυτό λοιπόν τίμησαν οι Αθηναίοι τον άγνωστο ήρωα ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην την νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών.
...στην μάχη εκείνη είχε
εμφανιστεί ξαφνικά στο ελληνικό στρατόπεδο κάποιος άγνωστος άνδρας ο οποίος μάλιστα λέγεται
ότι βγήκε από το ιερό σπήλαιο του Πανός στον Μαραθώνα,
ντυμένος με στολή την οποίαν παρομοίασαν σαν χωρικού, κρατώντας στα
χέρια του ένα όπλο το οποίο έμοιαζε σαν εχέτλη (= λαβή αρότρου - δηλ. σαν
κοντάκι σημερινού όπλου), αντί των γνωστών όπλων της εποχής. Με αυτό το
όπλο χτυπούσε τους εχθρούς και τους εξόντωνε από μια σχετική απόσταση.
Μετά τη μάχη, ο άγνωστος άνδρας εξαφανίστηκε, με τον ίδιο τρόπο που είχε
εμφανιστεί και κανείς δεν γνώριζε το παραμικρό γι' αυτόν, ούτε το όνομά
του.
"Συνέβη
δε ως λέγουσιν, άνδρα εν τη μάχη παρείναι το είδος και την σκευήν
άγροικον. Ούτος των βαρβάρων πολλούς καταφονεύσας αρότρω, μετά το έργον
ην αφανής. Ερομενοις δε Αθηναίοις άλλο μεν ο θεός ες αυτόν έχρησεν
ουδέν, τιμάν δε Εχετλαίον εκέλευσεν ήρωα." (Παυσανίας βιβλ. 1, κεφ. 32).
ΤΙΜΑΝ ΔΕ ΕΧΕΤΛΑΙΟΝ ΕΚΕΛΕΥΣΕΝ ΗΡΩΑ.
Αυτός σκότωσε πολλούς από τους βαρβάρους με ένα άροτρο και όταν η μάχη τελείωσε, εξαφανίστηκε, με τον ίδιο τρόπο που ειχε εμφανισθεί, λέει χαρακτηριστικά ο Παυσανίας.
Οι περιγραφές απο αυτόπτες μάρτυρες, μιλούν για την φοβερή του δύναμη και αποτελεσματικότητα του, καθώς και το γεγονός ότι ήταν τελείως άγνωστος σε όλους, που έκανε βαθιά εντύπωση στους Αθηναίους, και οταν οι Αθηναίοι ρώτησαν το Μαντείο των Δελφών να μάθουν ποιος ήταν ο άγνωστος ήρωας που πολέμησε μαζί τους, το Μαντείο τους έδωσε την απάντηση πως έπρεπε να τιμούν τον ήρωα Εχετλαίο.
Ηταν Υπερόπλο η Εχέτλη (λαβή αρότρου);
Ο γνωστός ερευνητής Α.Πουρναρόπουλος ερεύνησε μερικές ενδιαφέρουσες εκδοχές.
Ξεκίνησε προσπαθώντας να ανακαλύψει πώς πραγματικά ήταν το «Ησιόδιο Άροτρο» – η εχέτλη – εκείνη την περίοδο, βρήκε μία παράσταση αρόσεως αγρού με ένα τέτοιο άροτρο , σε ένα αρχαίο αγγείο χρονολογίας 460-450π.χ.
Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι το σχήμα της εχέτλης θυμίζει ένα υπερσύγχρονο όπλο! Εάν ήταν πολυβόλο όπλο με εκρηκτικά βλήματα, οι Αθηναίοι θα έλεγαν ότι ο Ήρωας Εχετλαίος πολεμούσε με «κεραυνούς». Εάν ήταν είδος «φλογοβόλου» τότε θα έλεγαν ότι αυτός πολεμούσε με πύρινη ρομφαία. Αλλά δεν συνέβη oύτε το ένα ούτε το άλλο. «Θα μπορούσε το παράξενο όπλο να ήταν όπλο ακτίνων;». Την απάντηση τη βρίσκουμε κρυμμένη στα κείμενα του Ηροδότου. «στην μάχη του Μαραθώνα σκοτώθηκαν 6400 περίπου Πέρσες, 11 Πλαταιείς και 192 Αθηναίοι.
Ηταν Υπερόπλο η Εχέτλη (λαβή αρότρου);
Ο γνωστός ερευνητής Α.Πουρναρόπουλος ερεύνησε μερικές ενδιαφέρουσες εκδοχές.
Ξεκίνησε προσπαθώντας να ανακαλύψει πώς πραγματικά ήταν το «Ησιόδιο Άροτρο» – η εχέτλη – εκείνη την περίοδο, βρήκε μία παράσταση αρόσεως αγρού με ένα τέτοιο άροτρο , σε ένα αρχαίο αγγείο χρονολογίας 460-450π.χ.
Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι το σχήμα της εχέτλης θυμίζει ένα υπερσύγχρονο όπλο! Εάν ήταν πολυβόλο όπλο με εκρηκτικά βλήματα, οι Αθηναίοι θα έλεγαν ότι ο Ήρωας Εχετλαίος πολεμούσε με «κεραυνούς». Εάν ήταν είδος «φλογοβόλου» τότε θα έλεγαν ότι αυτός πολεμούσε με πύρινη ρομφαία. Αλλά δεν συνέβη oύτε το ένα ούτε το άλλο. «Θα μπορούσε το παράξενο όπλο να ήταν όπλο ακτίνων;». Την απάντηση τη βρίσκουμε κρυμμένη στα κείμενα του Ηροδότου. «στην μάχη του Μαραθώνα σκοτώθηκαν 6400 περίπου Πέρσες, 11 Πλαταιείς και 192 Αθηναίοι.
Καθώς περνούσε από το όρος Παρθένιο που δεσπόζει της Τεγέας, ο Παν τον φώναξε με το όνομά του και παρήγγειλε να πει στους Αθηναίους ότι δεν του δίνουν την πρέπουσα σημασία, παρά το γεγονός ότι αυτός διάκειται ευνοϊκά απέναντί τους και ότι πολλές φορές τους βοήθησε στο παρελθόν και θα κρατήσει την ίδια στάση και στο μέλλον.
Μετά την νικηφόρα μάχη στον Μαραθώνα, οι Αθηναίοι πίστεψαν τη διήγηση του Φειδιππίδη και ίδρυσαν ιερό του Πανός κάτω από την Ακρόπολη. Σώζεται μάλιστα επίγραμμα που αποδίδεται στον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο (556- 468π.Χ.) και αναφερόταν σε άγαλμα του Πανός, ανάθημα του στρατηγού Μιλτιάδη: "Τον τραγόπουν εμέ Πάνα, τον Αρκάδα, τον κατά Μήδων, τον μετ' Αθηναίων, στήσατο Μιλτιάδης." (Προς τιμή μου, εμένα του τραγοπόδαρου Πάνα, του Αρκάδα, που πολέμησε μετά των Αθηναίων τους Μήδους, έστησε αυτό το ανάθημα ο Μιλτιάδης).
Μερικοί μάλιστα πιστεύουν ότι Παν και Έχετλος είναι ένα και το αυτό πρόσωπο! Οι παραδόσεις αναφέρουν ακόμα και παράξενα φώτα την ώρα της μάχης στην περιοχή του μεγάλου έλους προς την πλευρά που κατείχαν οι Πέρσες.
Για πολλά χρόνια οι τριγύρω χωρικοί άκουγαν κλαγγές όπλων, φωνές ανθρώπων και χρεμετίσματα αλόγων από το πεδίο της κοσμοϊστορικής μάχης.
Λέγεται ότι καμμία φορά τα ίδια ακούγονται και σήμερα ακόμη!
Αλλά τα παράξενα φαινόμενα συνεχίστηκαν.
Κατά την διάρκεια της μάχης, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας, ενεφανίσθησαν περίεργα φαινόμενα. Ο Παυσανίας μας προσφέρει μία παραστατική εικόνα της μάχης και γράφει ότι οι Αθηναίοι είδαν τον Θησέα να βγαίνει μέσα από την γη. Επίσης ο ημίθεος Ηρακλής ( κατ` εξοχήν προστάτης- ήρωας του Μαραθώνα ) λαμβάνει μέρος στην μάχη και η θεά Αθηνά, παίρνει μέρος σ`αυτήν πάνοπλη οδηγώντας ένα άρμα με τέσσερα άλογα. Ακόμα στο πλευρό των Αθηναίων ήταν ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας, ο οποίος μαζί με τους ακολούθους του Πανίσκους, σκόρπισαν τον τρόμο και τον πανικό στους Πέρσες. (Παυσ. Αττικά Ι, 13, 3).
Μετά τη μάχη, οπλίτες Αθηναίοι είπαν ότι λίγο πιο μπροστά από τον Μιλτιάδη, που οδηγούσε τη φάλαγγα, έτρεχε λουσμένος σε ένα χρυσό φως ο ήρωας της Αθήνας, ο Θησέας, βαριά οπλισμένος και αυτός ήταν εκείνος που έπεσε πρώτος επάνω στο κέντρο των Περσών.
Κάποιος Αθηναίος οπλίτης είχε μαζί του στη Μάχη του Μαραθώνα τον υπερμεγέθη σκύλο του, άγριο και τρομερό, που μαχόταν με τα δόντια ηρωϊκά εναντίον των Περσών. Το σκυλί έδειξε γενναιότητα και για τον κίνδυνο που διέτρεξε, έλαβε ως αμοιβή την απεικόνιση του ανάμεσα σ' εκείνους που περιβάλουν τον Κυνέγειρο, τον Επίζηλο και τον Καλλίμαχο.
Όλοι αυτοί, καθώς και ο σκύλος, είχαν φιλοτεχνηθεί από το ζωγράφο Μίκωνα στην Ποικίλη Στοά η Πεισιάνακτος.
Παράξενα φαινόμενα κατά τη διάρκεια της μάχης.
Επίσης ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι το σύνθημα να διακόψουν οι Πέρσες την μάχη και να επιβιβασθούν στα πλοία με σκοπό να κατευθυνθούν στο Φάληρο, εδώθει από μια ασπίδα η οποία ανυψώθει στην κορυφή της Πεντέλης, με την ανάκλαση των ακτίνων του ηλίου που έπεφταν επάνω της. Λέγεται ότι αυτή την ασπίδα την ανύψωσαν οπαδοί του Ιππία της Αλκμεωνίδος φυλής, αλλά ο Ηρόδοτος δεν πιστεύει ότι το έκαναν αυτοί καθόσον ήταν αντίθετοι προς τους Πεισιστρατίδες τυράννους και κλείνει λέγοντας «Πράγματι τούτον έγινεν, ποίος όμως ανύψωσε την ασπίδα, δεν δύναμαι να είπω περισσότερα» !! (Ηροδ, ΣΤ 115). Κάτι περίεργο ήξερε ο Ηρόδοτος και δεν μπορούσε να μιλήσει ?
Ο Ηρόδοτος το πιο πιθανό να μην αποκάλυψε όλα τα στοιχεία που ήξερε για τα όσα παράξενα συνέβησαν στη μάχη του Μαραθώνα, αν λάβουμε υπόψη τις γνωστές επιφυλάξεις του να μιλά για σχετικά θέματα:
"... αν όμως έλεγα για ποιόν λόγο θεϊκά πράγματα, τα οποία αποφεύγω πάρα πολύ να τα σχολιάσω. Και τα όσα έχω πει για αυτά, μέσες άκρες, με έκανε η ανάγκη και τα είπα". Ηρόδοτος, Ευτέρπη, 65
Μία τελευταία, αλλά όχι ελάσσονος σημασίας, παρατήρηση αφορά την ιστορία του Φειδιππίδη, του δρομέα που έφτασε στην Αθήνα βαριά οπλισμένος, αναφώνησε «νενικήκαμεν» και ξεψύχησε. Ο αρχαιολόγος Χρήστος Διονυσόπουλος υποστηρίζει πως ο Φειδιππίδης (ίσως και Φιλιππίδης) έκανε ένα δρομολόγιο, αλλά όχι προς την Αθήνα. Ο Φειδιππίδης φέρεται να πήγε στη Σπάρτη για να ανακοινώσει το αποτέλεσμα της μάχης. Άλλες έρευνες υποστηρίζουν το - μέχρι σήμερα - ευρέως γνωστό, ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Φειδιππίδης πήγε Αθήνα μέσω Σπάρτης. Ο κ. Διονυσόπουλος θεωρεί πως δύο ήταν οι δρομείς που επωμίστηκαν την αναγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος. Ο ένας ήταν ο οπλισμένος Ευκλής, ο οποίος και ξεψύχησε αναφωνήσας το «νενικήκαμεν» και ο έτερος ο Θέρσιππος, ο οποίος και ήταν άοπλος, προκειμένου να διαδώσει γρήγορα τη μεγάλη επιτυχία των Αθηναίων.
Η Στρατηγική του πολέμαρχου Μιλτιάδη
Ο Μιλτιάδης ήταν στρατηγός πολύπειρος και έχοντας πολεμήσει στο πλευρό των Περσών κατά την εκστρατεία του Δαρείου στην Σκυθία, ήξερε τις περσικές δυνατότητες και αδυναμίες. Γνώριζε πολύ καλά την ισχύ του περσικού ιππικού σε καλό έδαφος και την αδυναμία του πεζικού τους να επικρατήσει έναντι της Ελληνικής οπλιτικής φάλαγγας, που αν παρέμενε σχεδόν αλώβητη από τον φραγμό των βελών, που κατά κόρον χρησιμοποιούσαν οι Πέρσες, θα κατόρθωνε να την εμπλέξει σε εκ του συστάδην αγώνα, όπου θα υπερτερούσε λόγω του ελαφρού αμυντικού εξοπλισμού των Περσών (ψάθινες ασπίδες και ελαφρούς θώρακες). Γι'αυτό έβαλε τους Αθηναίους οπλίτες να κατασκευάσουν ξύλινα φορητά αιχμηρά κωλύμματα, για να προστατεύσει τα πλευρά της φάλαγγας από το επίφοβο περσικό ιππικό !!!
Υπήρχε ομως διχογνωμία των 10 στρατηγών αν έπρεπε να διεξαχθεί μάχη ή όχι. Κατόπιν προτροπής του Μιλτιάδη η εντέκατη ψήφος του Πολέμαρχου Καλλίνικου, ήταν θετική και έτσι απεφασίσθη η μάχη. Μάλιστα κάθε στρατηγός που είχε την αρχιστρατηγία για ένα 24ωρο, παραχωρούσε την θέση του στον Μιλτιάδη. Έχοντας εξασφαλίσει την έγκριση των συστρατήγων του, ο Μιλτιάδης έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο του.
Ο Μιλτιάδης εφάρμοσε τον ελιγμό της διπλής υπερκέρασης. Δεν έχει σημασία ότι το μέτωπο ήταν μικρό. Έτσι διεξάγονταν οι μάχες εκείνη την εποχή. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο θαυμάσιος ελιγμός, που επαναλήφθηκε συχνά από άλλους μεγάλους στρατηγούς, επινοήθηκε και διευθύνθηκε με επιτυχία για πρώτη φορά από τον Μιλτιάδη που δεν είχε προηγούμενη γνώση ή παράδειγμα.
Τελικά θεωρώ σωστό να παραθέσω την γνώμη για τον Μιλτιάδη ενός διακεκριμένου ιστορικού, του Hans Delbruck ο οποίος στο κλασσικό έργο του «Ιστορία της Τέχνης του Πολέμου, Πόλεμος στην Αρχαιότητα» γράφει:
«Η εικόνα του Μιλτιάδη σαν διοικητή στο πεδίο της μάχης στέκεται γιγάντια στα πρώιμα χρονικά της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Βρίσκουμε εδώ την πιο πλήρη και την πιο σπάνια μορφή ηγεσίας που έχει γεννήσει η πολεμική τέχνη μέχρι σήμερα, τον συνδυασμό άμυνας - επίθεσης, στις απλές καλλιτεχνικές γραμμές του πρώτου μεγάλου στρατιωτικού γεγονότος. Τι διορατικότητα στην επιλογή του πεδίου της μάχης, τι αυτοέλεγχος εν αναμονή της εχθρικής επίθεσης, τι εξουσία επί των μαζών, επί ενός στρατού από υπερήφανους, ελεύθερους πολίτες ώστε να μπορέσει να τους συγκρατήσει σταθερά στη θέση που είχε διαλέξει και μετά να τους οδηγήσει σε μια ξέφρενη επίθεση την αποφασιστική στιγμή! Όλα ήταν ρυθμισμένα για τη στιγμή αυτή -ούτε ένα λεπτό νωρίτερα, οπότε οι Αθηναίοι θα έφταναν στον εχθρό ξέπνοοι και αποδιοργανωμένοι, ούτε ένα λεπτό αργότερα, οπότε πολλά από τα βέλη του εχθρού θα είχαν βρει το στόχο τους και ο μεγάλος αριθμός των ανδρών που θα έπεφταν και θα δίσταζαν θα έσπαγε την ορμή της εφόδου, η οποία θα έπρεπε να πέσει σαν χιονοστιβάδα στις γραμμές του εχθρού αν ήθελε να νικήσει. Θα έχουμε ευκαιρία να αναλύσουμε και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις αλλά ποτέ μια μεγαλύτερη από αυτή.»
Εκείνο που κάνει εντύπωση στους παλαιούς και σύγχρονους ιστορικούς, δεν είναι τόσο η δυσανάλογη δύναμη του 1 προς 10, μεταξύ των δύο αντιπάλων, αλλά ο δυσανάλογος αριθμός των νεκρών και μάλιστα σε μία μάχη διαρκείας δύο ωρών περίπου. Παρότι οι Πέρσες διέθεταν και μεγάλο αριθμό τοξοτών, που στερούντο οι Αθηναίοι, ο αριθμός των νεκρών Ελλήνων είναι πολύ μικρός, ενώ των Περσών δυσανάλογα μεγάλος. Δηλαδή αναλογικά κάθε Αθηναίος έπρεπε να αντιμετωπίζει δέκα Πέρσες και να σκοτώνει το 0, 64 και για να το στρογγυλέψουμε, έναν περίπου Πέρση και κάθε 529 Πέρσες να σκοτώνουν έναν Αθηναίο!!! Και όλα αυτά σε διάρκεια δύο ωρών!!
Επίλογος
Η μάχη του Μαραθώνα ήταν μία από τις κρισιμότερες μάχες του αρχαίου κόσμου και η έκβαση της προσδιόρισε καθοριστικά την ιστορία της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Έγινε σημείο αναφοράς κατά την αρχαιότητα και λειτούργησε ως πρότυπο στον αγώνα της ανεξαρτησίας από τους Τούρκους του 1821 !!!
Ο Edward Shepherd Creasy συμπεριλαμβάνει τη μάχη του Μαραθώνα στο έργο The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo (Οι Δεκαπέντε πιο Αποφασιστικές Μάχες του Κόσμου: από τον Μαραθώνα στο Βατερλώ), ενώ ο Τζων Στιούαρτ Μιλ είχε δηλώσει ότι «η μάχη του Μαραθώνα αποτελεί σημαντικότερο γεγονός για τη βρετανική ιστορία από τη μάχη του Χάστινγκς».
Η νίκη του Μαραθώνα έδειξε την ανωτερότητα των Ελληνικών όπλων και τακτικής. Δεν πήραν θάρρος και υπερηφάνεια μόνο οι Αθηναίοι που νίκησαν, αλλά και οι άλλοι Έλληνες. Και το κέρδος αυτό το ηθικό θα αποδειχθεί πρωταρχικής σημασίας, γιατί οι Έλληνες δεν θα φοβηθούν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες το 480 π.χ. Χάρη στην στρατιωτική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη, διαλύθηκε ο μύθος για το αήττητο των Περσών !!!
Η μάχη του Μαραθώνα σε Χαρτες