Ο μαζικός άνθρωπος

Φιλοσοφία

Ο μαζικός άνθρωπος

Ο άνθρωπος της μάζας δεν είναι νέο δημιούργημα. Ο Πλάτων τον περιέγραψε με ακρίβεια ως την «δημοκρατική» και «τυραννική» ψυχή του πολυκέφαλου τέρατος. Ο άνθρωπος της μάζας πιστεύει ότι τα υλικά πράγματα είναι συγκεκριμένα, διότι μπορεί να τα αγγίξει, ή ότι είναι όντως αληθινά, παρ’ όλο που αλλοιώνονται στο στόμα του, κατά την προσπάθειά του να τα περιγράψει και να τα ερμηνεύσει. Οι αισθήσεις, που συνδέονται αδιαχώριστα με αυτά, εντάσσονται στο σύστημα αξιών του, όπως τόσες άλλες αντιφατικές και στιγμιαίες συγκινήσεις. Επιζητεί τη σαρκική και τη στομαχική απόλαυση, καθώς και το συναίσθημα της ασφάλειας, θεωρώντας πως συνιστούν το σύνολο της ανθρώπινης ευτυχίας. Επιδοκιμάζει την παιδεία εκείνη που θα μπορούσε να τον οδηγήσει ακούραστα και άμεσα στην απόκτηση χρήματος και υλικών αγαθών. Κατανοεί την επιστήμη εκείνη που θα μπορούσε να έχει άμεσες εφαρμογές και εντυπωσιάζει τις αισθήσεις με τα τεχνολογικά επιτεύγματα.

Επομένως, το νέο δεν είναι η παρουσία του μαζικού ανθρώπου και του τρόπου σκέψης του, αλλά ο πολλαπλασιασμός του, λόγω των συνεπειών της μηχανής (τεχνολογικής ανάπτυξης). Ο μαζικός τρόπος σκέψης και η μηχανή είναι σύμμαχοι. Η τελευταία είναι δυνατόν να επιτύχει τον ύψιστο βαθμό των παραγωγικών δυνατοτήτων της, μόνο όταν μπορεί να κινεί, να υπηρετεί και να ικανοποιεί τις μαζικές ανάγκες. Η μάζα ενδέχεται να επικρατήσει και να καταστεί η μοναδική δύναμη που καθορίζει την πορεία του πολιτισμού, στην περίπτωση που η μηχανή εξασφαλίζει την επάρκεια της τροφής, στέγης, καθώς και όλων των απαραίτητων αγαθών. Με αυτόν τον τρόπο φτάσαμε στο σημείο, όπου η ύπαρξη των μαζών εξαρτάται ολοκληρωτικά από την παρουσία του κολοσσιαίου μηχανισμού που ονομάζεται βιομηχανικός πολιτισμός, ενώ, με τη σειρά του, η βιωσιμότητα του κολοσσιαίου μηχανισμού εξαρτάται από την ύπαρξη των μαζών, χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Η ανωτέρω περιγραφείσα κατάσταση βρίθει από παράδοξα. Στο πεδίο της οικονομίας η μηχανή παράγει τέτοιο πλεόνασμα αγαθών, όσο δεν είχε γνωρίσει ο κόσμος ποτέ στο παρελθόν. Είναι έτοιμη να προσφέρει χρήμα και στην πλέον απομακρυσμένη γωνιά του πλανήτη. Αλλά, ταυτόχρονα, δημιουργεί τεράστια ανεργία, που διασπείρει στους εργαζόμενους το φόβο πως ανά πάσα ώρα και στιγμή είναι δυνατό να βρεθούν ξεκρέμαστοι και να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν στον αγώνα της επιβίωσης. Τα ανώνυμα (και τα κατ’ ευφημισμόν επώνυμα), φτηνά και απρόσωπα προϊόντα κάνουν τα ανθρώπινα πρόσωπα απρόσωπα, με αποτέλεσμα να μην ενδιαφέρονται πραγματικά για τα αγαθά που τους είναι όντως απαραίτητα (αλλά περισσότερο για την κάλυψη των πλασματικών τους ή των κατ’ επίφαση πραγματικών τους αναγκών). Τα εμπορεύματα χρησιμοποιούνται και πετιούνται το ίδιο απερίσκεπτα, όπως παράγονται. Πρόκειται για την σύγχρονη (εκδοχή της) οδύνης του Τάνταλου, σύμφωνα με την οποία τίποτα δεν ικανοποιεί, κανένα. Ο μαζικός άνθρωπος είναι ο πλουσιότερος σε αγαθά από κάθε προηγούμενό του ανθρώπινο τύπο, αλλά ταυτόχρονα ο φτωχότερος από την πλευρά της εσωτερικής του ικανοποίησης.

Πηγή: http://nomosophia.blogspot.gr/2007_10_01_archive.html