547 ΠΧ . Οι Σπαρτιάτες, έχοντας ήδη αποσπάσει από το Άργος την ισχυρότερη σύμμαχό του, την Τεγέα, εν συνεχεία αποσπούν τα Κύθηρα και τη νότιο Κυνουρία και, τέλος την Θυρεάτιδα, η απώλεια της οποίας θα αποτελέσει βαρύτατο οικονομικό πλήγμα για το Άργος, το οποίο κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Σπάρτης.
Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ «ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΩΝ» 546 π.Χ.
546 ΠΧ Στη σύγκρουση που θα έκρινε το νέο πόλεμο, έχουμε ένα συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός που αποδεικνύει την αξία που απέδιδε η Σπάρτη στις έννοιες της Τιμής, της Πίστεως και της Αξιοπρέπειας. Προς αποφυγή ασκόπου αιματοχυσίας, οι δύο στρατοί συμφωνούν να πολεμήσουν από την κάθε πλευρά μόνον 300 επίλεκτοι οπλίτες («Λογάδες») και το υπόλοιπο των στρατών να αποτραβηχτεί στις πατρίδες τους. Η σύγκρουση των δύο επιλέκτων σωμάτων, με επικεφαλής τον Σπαρτιάτη Οθρυάδη και τον Αργείο Θέρσανδρο, ορίζεται και πραγματοποιείται στην τοποθεσία Πάρπαρο. Στην άγρια μάχη που ακολουθεί έως την άφιξη της νυκτός, φονεύονται πάντες πλην τριών μόνον οπλιτών, δύο Αργείων (του Αλκήνωρος και του Χρομίου) και του τραυματισθέντος σοβαρά Σπαρτιάτου αρχηγού Οθρυάδου.
Οι Αλκήνωρ και Χρόμιος, θεωρώντας ότι είναι οι μόνοι ζωντανοί, φεύγουν από το πεδίο της μάχης για να ανακοινώσουν τη νίκη τους στο Άργος, αλλά ο Οθρυάδης, συγκεντρώνει τις δυνάμεις του, σηκώνεται όρθιος, εκδύει τα σώματα των νεκρών Αργείων και με τον οπλισμό τους υψώνει Τρόπαιο, πάνω στο οποίο γράφει με το αίμα του«(Λακεδαιμόνιοι ) Κατ’ Αργείων» (σύμφωνα με τον Λουκιανό και το Ανθολόγιο Στοβαίου) ή «(Λακεδαιμόνιοι) Διί Τροπαιούχωι» (σύμφωνα με τον Πλούταρχο), και ξεψυχάει δίπλα στους 299 νεκρούς συμπολεμιστές του. Μόλις θα φθάσουν στο πεδίο της μάχης οι δύο στρατοί, το επόμενο πρωϊ, για να διαπιστώσουν το αποτέλεσμα, η νίκη αμφισβητείται και από τις δύο πλευρές και από λόγο σε λόγο οι δύο πλευρές έρχονται σε κανονική σύγκρουση. Μετά από αιματηρό αγώνα νικούν οι Σπαρτιάτες και η Θυρέα οριστικά δίδεται στην πόλη τους.
Αντίθετα από τον Ηρόδοτο που θέλει τον αρχηγό των Σπαρτιατών Οθρυάδη να έχει αυτοκτονήσει μετά την ύψωση του Τροπαίου, μη θέλοντας να επιστρέψει ζωντανός στην Σπάρτη όταν όλοι οι συλλοχίτες του είχαν φονευθεί, η παράδοση των Αργείων τον θέλει θανασίμως τραυματισθέντα υπό του Περιλάου, τον οποίο μάλιστα ετίμησαν οι Αργείοι, όπως διασώζει ο Παυσανίας (2, 20, 6), με ανδριάντα του στο Θέατρο της πόλεως. Η εκδοχή των Αργείων φαίνεται αληθεστέρα, δεδομένου ότι δεν θα άφηναν ποτέ ζωντανό οι δύο Αργείοι τον αρχηγό των αντιπάλων τους, άρα είναι λογικό να έχει ανασηκωθεί ο τελευταίος, τραυματισμένος σοβαρά, μέσα από νεκρά κορμιά, “αμικλάστοις δόρασι επερειδόμενος” όπως γράφει ο Πλούταρχος στα “Ηθικά” του, δηλαδή στηριζόμενος σε σπασμένα δόρατα, όταν απεχώρησαν οι επιζήσαντες δύο πολεμιστές του Άργους από το πεδίο της μάχης για να αναγγείλουν τη νίκη τους στην πατρίδα τους.
Προς ανάμνηση αυτής της μάχης σώζονται επιγραφές, όπως η ακόλουθη:
ΖΕΥ ΠΑΤΕΡ, ΟΘΡΥΑΔΑ ΤΙΝΑ
ΦΕΡΕΤΡΟΝ ΕΔΡΑΚΕΣ ΑΛΛΟΝ ΟΣ ΜΟΝΟΣ
ΕΚ ΘΥΡΕΑΣ ΟΥΚ ΗΘΕΛΗΣΕ ΜΟΛΕΙΝ
ΠΑΤΡΙΔΑ ΕΠΙ ΣΠΑΡΤΗΝ ΔΙΑ ΔΕ
ΞΙΦΟΣ ΗΛΑΣΕ ΠΛΕΥΡΑΝ ΔΟΥΛΑ
ΚΑΤΑΓΡΑΨΑΣ ΣΚΥΛΑΣ
ΚΑΤ’ΙΝΑΧΙΔΩΝ (δηλ. Αργείων).
Η Σπάρτη πλέον θα ελέγχει μία μεγάλη έκταση 8.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που αντιστοιχεί στα 2/5 της Πελοποννήσου. Οι Αργείοι ξυρίζουν σε ένδειξη πένθους το κεφάλι τους και ορκίζονται να μην αφήσουν ξανά μακριά μαλλιά, μήτε οι γυναίκες τους να φορέσουν κοσμήματα χρυσά έως ότου επανακτηθεί η Θυρεάτις. Αντιθέτως, οι Σπαρτιάτες καθιερώνουν έκτοτε τα υπερβολικώς μακριά μαλλιά σε ανάμνηση της μεγάλης νίκης τους επί των Αργείων και ενσωματώνουν στη μνήμη τών εν Θυρέα πεσόντων και του Οθρυάδου και προς τιμήν του Θεού Απόλλωνος Καρνείου, μέσα στους ανά έτος εορτασμούς των «Γυμνοπαιδιών» ανδρικούς χορούς κατά την τελευταία ημέρα των εορτών στον χώρο του Θεάτρου της πόλεως. Οι χορευτές Σπαρτιάτες πολεμιστές, γυμνόποδες και με μακριά μαλλιά (σε υπενθύμιση του όρκου των αντιπάλων τους να μην αφήσουν μακρυά τα μαλλιά τους και να μη ξαναφορέσουν οι Αργείες γυναίκες χρυσά κοσμήματα αν δεν ανακτήσουν την Κυνουρία) προσφέρουν με το τέλος των εορτασμών σπονδή στους Θεούς και στην ψυχή του ήρωος Οθρυάδου, ενώ οι τελετές αυτές συνδυάζονται χρονικώς με άλλη, μικρότερη εορτή, τουλάχιστον έως το 370 όπου απωλέσθη η Θυρεάτις, τα λεγόμενα “Παρπαρώνεια”, στην ακριβή τοποθεσία που διεξήχθη η αιματηρή μάχη (Πάρπαρος).
"Ο ΣΠΑΡΤΙΑΤΗΣ ΟΘΡΥΑΔΗΣ ΘΝΗΣΚΩΝ" - Johan Tobias Sergel (1740-1814), Μουσείο Λούβρου
Στους δικούς μας καιρούς, 30 και πλέον συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, έχουν υμνήσει την ανδρεία του Οθρυάδου, ο δε ποιητής Αρίστος Καμπάνης (1883-1956), συνέγραψε γι’αυτόν το παρακάτω ποίημα, με τίτλο "Τρόπαιον":
«Απ' την αυγή πολέμααν ως το δείλι,
στης πολυζήλευτης Θυρέας τον κάμπο,
οι Αργείοι με τους Σπαρτιάτες
και το αίμα το νεοχλόιστον επότιζε το χώμα.
Κι όταν ο ήλιος έπεσε στα ρείθρα του Ωκεανού πατρός,
να ξεκουράσει απ' την τόση τα μάτια του τη φρίκη,
Αργείος δεν ανάσαινε κανένας,
κι απ' τους Σπαρτιάτες τρεις μονάχα
ανάμεσ' απ' τους νεκρούς συντρόφους των
επρόσμεναν το θάνατο, που δε θ' αργούσε.
Κι ήρθεν η άλλη αυγή, κι ήρθεν ο ήλιος,
ήρθε να πήξει τα αίματα και να λαμπρύνει
τον ηρεμαίο το θάνατο ηρώων τόσων
στον κάμπο το πολύχλοο της Θηρέας.
Κι από τους τρεις μόνον ένας απ’τους Σπαρτιάτες
αργοσάλευε μες απ' τα κουφάρια.
Το αίμα του τ'αργόπινε το χώμα,
ενείρονταν τα Ηλύσια και το πλήθος
το ηρωικό των Ηρακλειδών προγόνων...
Και καθώς αντιχτύπησε στο πρόσωπό του το φέγγος,
άθροισεν ο νιος τη δύναμή του τη λίγη.
ορθοτινάχτηκε, κι η κόμη ανέμισέ του στην αύρα της ημέρας.
Το στηθοβόρον, έπνιξε τον πόνο,
το πολέμιον αιχμηρό βγάζει βέλος
που τον είχε τρυπήσει το γυμνίτη
και κοιτώντας τριγύρω, ω τι τρομάρα,
νεκρούς τους εχθρούς ξάνοιξε και τους Σπαρτιάτες,
και νικητής ελόγιασε πως ήτον
της πολυαίμακτης μάχης στη Θυρέα.
Μ' όσην είχε ζωή ο Οθράδης,
απ' τους Αργείους ανάμεσα και τους Σπαρτιάτες,
λίθο μεγάλο εστύλωσε.
Κατόπι αφού βούτηξε στο αίμα του το ξίφος,
"Ενίκησαν οι Σπαρτιάτες", γράφει.
Έπειτα πέφτει για να κοιμηθεί τον ύπνο,
Πού 'χαν υπνώσει οι σύντροφοι και οι εχθροί του».
Πηγή: Από το βιβλίο του Βλάση Γ. Ρασσιά: "Επίτομος Ιστορία των Σπαρτιατών".
Σημ 1 - Ο Πλούταρχος αργότερα θα ισχυριστεί ότι ο λόγος που οι Σπαρτιάτες άφηναν μακριά μαλλιά δεν ήταν λόγω αυτής της μάχης, αλλά ήταν το ύφος της εποχής.
Σημ 2 - Οι εορτές για την μάχη των Αργείων με τους Σπαρτιάτες ίσως να μην συνδέεται την μάχη αλλά πιθανά είναι παλιότερη
