Το όνομα Έλλην και Ελλάς

Το όνομα Έλλην, ως δηλωτικό των κατοίκων της Ελλάδας, χρησιμοποιείται από το 1000 π.Χ. περίπου. Από τους συγγραφείς, πρώτος ο ιστορικός Θουκυδίδης έγραψε, πως με το όνομα Έλληνες από τον καιρό του Ομήρου, μνημονεύονταν μία από τις τρεις φυλές του βασιλείου του Αχιλλέα που κατοικούσε στην πόλη Ελλάδα. Ο Έλληνας έχτισε μια πόλη 14-15 χλμ. ανατολικά του Δομοκού και έδωσε το όνομά του: Ελλάς.

Κοντά στα ερείπια της Ελλάδας, σήμερα βρίσκεται το χωριό Μελιταία. Τα αρχαία τείχη που περιέβαλλαν τα ανάκτορα του βασιλιά δέσποζαν της κοιλάδας του Ενιπέα.

Εκεί βρίσκεται και ο τάφος του Έλληνα, γιατί ο Στράβων γράφει «ότι στην αγορά της πόλης Μελιταίας δείχνονταν επί των ημερών του ο τάφος του Έλληνα» και «ότι οι Μελιταίοι τοποθετούσαν την αρχαία Ελλάδα σε δέκα στάδια (1850μ.) μακριά από την πόλη τους και πέρα από τον Ενιπέα». 
Η εξάπλωση του ονόματος Έλληνες προήλθε από την επικράτηση των κατοίκων της Φθιώτιδας, επί των άλλων συγγενικών λαών, οι οποίοι ζητούσαν την βοήθειά τους (Θουκ. Α’ γ΄). Δηλαδή κατά την αντίληψη του μεγάλου ιστορικού, Έλληνες ονομάστηκαν πρώτα οι σύμμαχοι των Ελλήνων της Φθιώτιδας, η οποία δεν απέχει και πολύ από την αντίληψη των νεώτερων, ότι Έλληνες ονομάστηκαν, πρώτα οι αμφικτιονικοί λαοί της αρχαίας Ελλάδας. 

Του Έλληνα αυτού, του γιού του Παντοκράτορα Δία και ισχυρότατου, κατά τον Θουκυδίδη, βασιλέα της Φθιώτιδας, ο οποίος είχε δώσει το όνομά του σε μία από τις φυλές της χώρας και η οποία θα άκμαζε προ του Τρωϊκού πολέμου, αφού προϋπήρχε αυτού φυλή Ελλήνων στην Φθιώτιδα. Εκτός του παραπάνω Έλληνα, μνημονευόταν από τους αρχαίους και άλλος Έλληνας, ο οποίος λεγόταν ότι ήταν τρισέγγονος αυτού και γιός του Φθίου, γιού του Αχαιού και εγγονού του Ξούθου, γιού του πρώτου Έλληνα.

 

 

Στα Ομηρικά έπη, λοιπόν, ο όρος «Ἑλλὰς» σήμαινε την χώρα που ανήκε στο κράτος του Πηλέα και κατοικουμένη από τους Μυρμηδόνες, πατρίδα του Αμύντορα, πατέρα του Φοίνικα (Ι΄ 447 - 448, 47. Συναντάται στον Όμηρο επίσης και ως πόλη (στον κατάλογο των νέων, Β 683 - 684), ενώ οι κάτοικοι της Ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών καλούνται «Δαναοὶ» («φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντες») και «Ἀργεῖοι» και «Ἀχαιοί». Από την στενή αυτή περιοχή, επεκτάθηκε στην διάρκεια των χρόνων, επί των κατοίκων ολόκληρης της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας κατ’ αρχάς και μετά σε όλη την νότια, κείμενη χώρα, Στερεάς και Πελοποννήσου, και ανατολικά και δυτικά μέχρι την Κρήτη, τα Ιόνια νησιά και τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους και διατηρήθηκε έτσι μέχρι τους πρώτους Ιουδαιο-xριστιανικούς αιώνες.

Κατά τον Στράβωνα (Θ΄ 431 - 432), πίστευαν ότι η Ομηρική Ελλάδα είναι η Φθία (πρβλ. και Θουκυδίδη Α΄ 3 «τοὺς μετ’ Ἀχιλλέως ἐκ τῆς Φθιώτιδος, οἵπερ καὶ πρῶτοι Ἔλληνες ἦσαν») και αποτελεί το νότιο μέρος της Θεσσαλίας. Το όνομα «Ἑλλὰς» από την στενή σημασία του Ομήρου επεκτάθηκε και σήμαινε πρώτα την Στερεά Ελλάδα χωρίς όμως την Πελοπόννησο (πρβλ «τὴν Ἑλλάδα καὶ Πελοπόννησον» Δημοσθένης. 19, 303) και την Θεσσαλία και έπειτα όλες τις από Έλληνες κατοικημένες χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Πελοποννήσου και ακόμη και της Μ. Ασίας (Ηρόδοτος. 1, 92, Ξενοφώντα. Ανάβ. 6, 5, 23), στην οποία αντιτίθεται «ἡ παρ’ ἡμῖν Ἑλλὰς» (Ξενοφώντα Ελλ. 3, 4, 5.). 

Στα νεώτερα χωρία της Οδύσσειας το όνομα «Ἑλλὰς» αποκτά μέγιστη έκταση γιατί σε αυτήν βρίσκουμε «καθ’ ην (ἢ ἀν΄) Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἀργος», όπου «Ἑλλὰς» καλείται η Στερεά Ελλάδα και «Ἄργος» η Πελοπόννησος. Η λέξη Πανέλληνες που δηλώνει όλο το Ελληνικό γένος συναντάται πρώτη φορά στον Ησίοδο τον Ζ’ π.Χ. αιώνα (Έργα 52 και στον Αρχίλοχο (απ. 52). Κατά τις αρχές του ΣΤ΄ αιώνα υπήρχε ο όρος Έλληνες σε κοινή χρήση σημαίνοντας το σύνολο των Ελλήνων εφόσον προτού του 580 είχε επικρατήσει η λέξη «Ἑλλανοδῖκαι» που δήλωνε τους κριτές των Ολυμπιακών αγώνων.

Ποια είναι η ετυμολογία της λέξης «Ελλάς»; Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να μετατρέπουν το Σ σε δασεία και το μακρόν Α σε Η και αντίστροφα. Είναι γνωστό ότι το Φως το έλεγαν και Σέλας από τον Ήλιο, που ήταν Σήλιος και έγινε Ήλιος με δασεία. Ο Πλάτωνας στον «Κρατύλο» 409 α.β, μας λέγει ότι το Σέλας και το Φως έχουν την ίδια έννοια. Επομένως Ελλάς σημαίνει Φως. Βάση λοιπόν η λέξη ΣΕΛΑΣ. Το κάτω μισό του Σ το έκαναν δεύτερο Λ, για να δηλώνει το όνομα «Ελλάς» το «Φως» και ότι δεν αποτελείται από ένα φύλο, αλλά από πολλά (πολλά, γράφεται με δύο λλ) ομόαιμα φύλα τα οποία κάνουν μια ενότητα, το Ελληνικό Έθνος. ΄Ετσι έχουμε Σέλας – Ελλάς και Σέλην = Φωτοδότης – Έλλην = Φωτεινός, Φωτοδότης, Φωστήρ. Ο Έλλην σαν λεξάριθμος είναι: Έλλην=5+30+30+8+50=123. Αν συνεχίσουμε την πρόσθεση των ψηφίων έχουμε:1+2+3=6, τον πρώτο τέλειο αριθμό της μαθηματικής επιστήμης. Αυτός ο μονοψήφιος αριθμός, λέγεται και πυθμένας του λεξαρίθμου. Ο πυθμένας των λέξεων:

Έλλην=6, Φως=6, Κόσμος=6, Σύμπαν=6. Πόσο τέλεια συνδύασαν φιλοσοφημένα και επιστημονικά οι Έλληνες την γλώσσα τους!! Έλλην=Φως=Κόσμος= Σύμπαν=6!!!!

Με την εμφάνιση του Ιουδαιο-χριστιανισμού και ιδίως από την στιγμή που ο…. άγιος  Αθανάσιος έγραψε το σύγγραμμα «κατά Ειδώλων», το όνομα των Ελλήνων καταχλευάζονταν από τον άμβωνα και στα εκκλησιαστικά συγγράμματα, έχοντας γίνει συνώνυμο του ειδωλολάτρη αιρετικού, και προστιθέμενο κάθε φορά προς δυσφήμιση και προς άλλα εθνικά ονόματα. Κανείς από τους εκχριστιανισθέντες Έλληνες δεν τολμούσε να φέρει το καταδικασμένο όνομα, από φόβο μην επισύρει επάνω του αναθέματα της εκκλησίας. Συνέβη τότε να επανέλθουν σε κοινή χρήση παλιά και ξεχασμένα εθνικά ονόματα των Ελλήνων. Από τότε ονομάστηκαν Ελλαδικοί, με επίθετο που βρίσκει κανείς και στον Ξενοφώντα (Στ΄ π.Χ. αιώνα), οι κάτοικοι της κυρίως Ελλάδας. 

Μεγάλη, τότε, διάδοση εξέλαβε το παλαιότατο όνομα των Ελλήνων, Γραικός, πλεονεκτώντας των άλλων, και με αυτό ονόμαζαν τους Έλληνες και οι Δυτικοί. Η οργάνωση του Βυζαντινού κράτους ως Ρωμαϊκού, η διατήρηση σε αυτό των διοικητικών μορφών του Ρωμαϊκού κράτους και η προσηγορία των Ρωμαίων, την οποία έφεραν οι υπήκοοι, συντέλεσαν στην διάδοση του ονόματος Ρωμαίοι (Ρωμιοί) στους Έλληνες, το οποίο ποτέ δεν επικράτησε ολοσχερώς.

Από τις λίγες σωζόμενες μαρτυρίες συμπεραίνουμε, πως οι Έλληνες το γένος, υπήκοοι του Βυζαντινού κράτους, διατηρούσαν παράλληλα και το παλιό τους εθνικό όνομα. Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Λατίνους, το όνομα των Ρωμιών, μισητό γενόμενο, άρχισε να παραγκωνίζεται και να αναφέρεται συχνότερο και με πολύ αγάπη εκείνο των Ελλήνων, το οποίο αρχίζει να ανακτά την παλιά του αίγλη, έναντι κάθε βαρβαρικού. Όταν το έθνος υποδουλώθηκε στους Τούρκους, η Εκκλησία έκρινε ως πιο συμφέρον το όνομα των Ρωμαίων. Ο κατακτητής αναγνώρισε τον Πατριάρχη ως πατριάρχη των Ρωμαίων (Ρούμ πατριγκί) και στην δικαιοδοσία του υπήγαγε όλους τους Ρωμαίους (Ρουμ μιλέτι), όλους δηλαδή τους ορθοδόξους Ιουδαιο-χριστιανούς, οι οποίοι νωρίτερα υπάγονταν στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου (αυτοκράτορα των Ρωμαίων), στον οποίο συμπεριλαμβάνονταν και μη Έλληνες. 

Όσες φορές χρειάζονταν να διαχωριστούν οι Αλλόγλωσσοι από τους Ελληνόγλωσσους, Έλληνες τους καλούσε η εκκλησία, ενώ χρησιμοποιούσε τον όρο Γραικοί για να διακρίνει μεταξύ Ελληνόγλωσσων Ορθοδόξων και τον Λατινοδόξων οπαδών του πάπα Ρώμης. Στα δημοτικά άσματα από τον ΙΣΤ΄ αιώνα και μετά χρησιμοποιείται κατά προτίμηση ως εθνικό το όνομα Έλλην, το οποίο υιοθετήθηκε και από τους αγωνιστές της εθνικής ανεξαρτησίας από τα πρώτα της βήματα και επιβλήθηκε τέλος και επίσημα από την απελευθέρωση. (Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος ΙΑ΄, σ. 7).

Κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους μετά την ευρεία εξάπλωση της ελληνικής γλώσσας στην Ανατολή, «Ἕλληνες» και «ἑλληνίζοντες» και «ἑλληνισταὶ» ονομάζονταν όλοι αυτοί που μιλούσαν ελληνικά. Κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, μετά την εμφάνιση του Ιουδαιο-χριστιανισμού οι λέξεις αυτές σήμαιναν τους Εθνικούς- ειδωλολάτρες και ο «ἑλληνισμὸς» σήμαινε τον Εθνισμό και την Ειδωλολατρία. Το όνομα Ελλάς επέζησε κατά τους μέσους χρόνους, τουλάχιστον στην επίσημη γλώσσα της διοικήσεως του κράτους. Έτσι νωρίτερα από το 535 και επί Ιουστινιανού, δημοσιευθέν σύγγραμμα του Ιεροκλέους «Συνέκδημος», η από τον Ανθύπατο διοικούμενη «ἐπαρχία τῆς Ἑλλάδος» περιλαμβάνει την Στερεά, την Πελοπόννησο, την Εύβοια και διάφορα άλλα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους. Αυτή η επαρχία, περιέχει 79 πόλεις και Πρωτεύουσα είναι η Κόρινθος. 

Αργότερα το «θέμα Ἑλλάδος» κατά το «Περὶ τῶν θεμάτων» σύγγραμμα του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, αποτελείται από την Αττική, Βοιωτία, Φωκίδα, Λοκρίδα, Εύβοια, Κυκλάδες και την μέχρι του Πηνειού Θεσσαλία με Πρωτεύουσα αυτού του θέματος είναι η Θήβα. Κατά τον ΙΑ΄ και ΙΒ΄ αιώνα τα δύο θέματα Ελλάδας και Πελοποννήσου συναντώνται ενωμένα σε ένα θέμα με πρωτεύουσα συνήθως την Κόρινθο. Του θέματος Ελλάδος οι κάτοικοι ονομάζονται Ελλαδικοί.