Σεισάχθεια. Η νομοθεσία του Σόλωνα

Σεισάχθεια. Η νομοθεσία του Σόλωνα

Κείμενο: Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος
Μεταγλώττιση: Μαρία Αλεξίου – National Geographic Society

 Η πρώτη κοινωνική πληγή που θεώρησε απαραίτητο να θεραπεύσει ο Σόλωνας ήταν η άθλια κατάσταση των φτωχών: άλλοι είχαν καταντήσει δούλοι, άλλοι πουλήθηκαν ή είχαν δραπετεύσει σε άλλες χώρες, ενώ οι υπόλοιποι απειλούσαν, εξαιτίας της συνεχούς και αχόρταγης πλεονεξίας των πλουσίων, να προκαλέσουν μεγάλη εμφύλια αναταραχή. Τη φοβερή εικόνα του αναβρασμού στον οποίο βρισκόταν η πόλη λόγω της κατάστασης αυτής και την ανάγκη να προληφθούν οι κίνδυνοι που ελλόχευαν με νέους νόμους παρουσίασε ο ίδιος ο Σόλωνας στο έργο του «Υποθήκαι εις Αθηναίους».

Η πόλη μας, λέει, σύμφωνα με απόφαση του Δία και τη θέληση των μακάριων και αθάνατων θεών, δεν θα καταστραφεί ποτέ. Πόσο μάλλον που η θυγατέρα του πανίσχυρου πατέρα, η Παλλάδα, απλώνει προστατευτικά τα χέρια της πάνω μας. Οι ίδιοι οι πολίτες της όμως θέλουν με την ανοησία και την πλεονεξία τους να καταστρέφουν τη μεγάλη πόλη. Οι ηγεμόνες του λαού είναι άδικοι και λόγω της μεγάλης τους αδικίας κινδυνεύουν να πάθουν πολλές συμφορές. 

 Γιατί δεν ξέρουν να περιορίζουν την απληστία τους και να απολαμβάνουν ήσυχα τα αγαθά που έχουν, αλλά αγωνίζονται να αυξήσουν τα πλούτη τους με ανήθικες πράξεις. 

 Και, χωρίς να λογαριάζουν αν ένα κτήμα είναι ιερό ή δημόσιο, κλέβουν και αρπάζουν απ’ όπου μπορούν και ούτε τηρούν τους νόμους της Δίκης, η οποία σιωπηλή παρακολουθεί αυτά που γίνονται, καθώς και αυτά που έγιναν, και στο πέρασμα του χρόνου έρχεται πάντα για να τιμωρήσει τους παραβάτες. Έτσι, ήδη κάθε πόλη έπαθε κιόλας μεγάλες πληγές και προχώρησε γρήγορα στον κακό θεσμό της δουλείας, ο οποίος προκαλεί εμφύλιο ξεσηκωμό και πόλεμο, που οδηγεί στην καταστροφή πολλού νέους άνδρες. Γιατί αναγκαστικά προκαλούνται συγκρούσεις που είναι αρεστές σε αυτούς που αδικούν, αλλά καταστροφικές για την πολυαγαπημένη πόλη.

 Και τέτοια κακά απειλούν το δήμο:

«Έτσι, η κοινή συμφορά εισβάλλει στο σπίτι του καθενός και δεν τη σταματούν οι αυλόπορτες, αλλά πηδάει τον ψηλό τοίχο και σε βρίσκει όπου και αν κρυφτείς, ακόμα και στην πιο κρυφή γωνιά του κοιτώνα.

Νιώθω την ανάγκη να διδάξω τους Αθηναίους πόσο πολλά κακά προκαλούν στην πόλη οι κακοί νόμοι, ενώ με καλούς νόμους όλα λειτουργούν καλά και με τάξη, και συχνά οι άδικοι πιάνονται από το νόμο. Περιορίζουν (οι νόμοι) την απρέπεια, σταματούν την πλεονεξία και την προσβολή πολίτη από πολίτη, ξεραίνουν τα άνθη της εκδίκησης, αποκαθιστούν τις δικαστικές πλάνες και συγκροτούν τις υπερβολές των ανθρώπων.

Σταματούν τη διχόνοια και τις μεγάλες πικρίες που δημιουργούν οι αντεγκλήσεις και οι διενέξεις και όλα τα ανθρώπινα λειτουργούν με τάξη και μέτρο όταν βρίσκονται υπό τη σκέπη του νόμου.»

Ο Σόλωνας, λοιπόν, προσπάθησε να αποτρέψει την εμφάνιση εκείνων των φοβερών κακών στην πόλη και να βάλει σε αυτή τα θεμέλια της ευνομίας, με τον πρώτο του νόμο, που ονομάστηκε σεισάχθεια, δηλαδή απαλλαγή από το άχθος, το βάρος. Για τις διατάξεις αυτού του νόμου διαφωνούν μεταξύ τους όχι μόνο οι νεότεροι αλλά και οι αρχαίοι, αν και οι τελευταίοι γνώριζαν ολόκληρα τα ποιήματα του Σόλωνα. 

Συνεπώς, φαίνεται ότι ούτε τα ποιήματα εξέφραζαν ξεκάθαρα τις διατάξεις αυτού του νόμου. Από τα αποσπάσματα που σώζονται σήμερα συμπεραίνουμε ότι:  

α. Καταργήθηκαν οι υποθήκες γης, δηλαδή όλες οι κτηματικές υποθήκες που είχαν γίνει λόγω προηγούμενων δανείων. 

β. Καταργήθηκε ο δανεισμός με υποθήκη το σώμα του οφειλέτη, κάτι που έδινε το δικαίωμα στο δανειστή να τον κάνει δούλο, αν δεν πλήρωνε. 

γ. Ανακηρύχθηκαν ελεύθεροι όλοι οι οφειλέτες που είχαν γίνει δούλοι, ενώ εξαγοράστηκαν με δημόσια δαπάνη όσοι είχαν πουληθεί σε ξένες χώρες. 

Με αφορμή το τελευταίο μέτρο πολλοί, και κυρίως ο Πλούταρχος, ισχυρίστηκαν ότι με το συγκεκριμένο νόμο καταργήθηκαν όλα τα χρέη και ότι ο Σόλωνας κατ’ ευφημισμό ονόμασε το νόμο σεισάχθεια, αφού ήταν ουσιαστικά κατάργηση των χρεών. Γιατί, εξηγεί ο βιογράφος, οι Αθηναίοι συνήθιζαν πολλές φορές να χρησιμοποιούν μια επωνυμία που ακουγόταν καλύτερα προκειμένου να περιγράφουν δυσάρεστα πράγματα. 

Για παράδειγμα, έλεγαν το δεσμωτήριο οίκημα, τους φόρους συντάξεις, τις φρουρές των πόλεων φυλακές, ενώ χρησιμοποιούσαν και πολλές άλλες ανάλογες ονομασίες, που μερικές φορές ήταν αστείες. Αυτό είναι αλήθεια και είναι χαρακτηριστικό του ήθους των Αθηναίων, η λεπτότητα των οποίων σε παρόμοια ζητήματα θυμίζει κάπως τους Άγγλους που αποφεύγουν, λόγω υπερβολικής διακριτικότητας, να ονομάσουν ορισμένα εσώρουχα με το κανονικό τους όνομα. Έχει όμως βάση η παρατήρηση αυτή του Πλουτάρχου στο συγκεκριμένο ζήτημα;

Η νομοθεσία του Σόλωνα

Εκτός από τις διατάξεις που αναφέραμε είναι βέβαιο ότι με τη σεισάχθεια μειώθηκε η μεταλλική αξία της δραχμής κατά 27%, ενώ διατηρήθηκε η ονομαστική της αξία. Έτσι, 100 νέες δραχμές άξιζαν μόνο 73 αρχαίες. Ποιος μπορούσε να είναι ο σκοπός αυτής της νομισματικής μεταρρύθμισης; Αν καταργούνταν όλα τα χρέη, αν όλες οι δοσοληψίες επρόκειτο να ρυθμιστούν από την αρχή, η νομισματική εκείνη υποτίμηση δεν θα είχε νόημα. Δεν μπορούσε να έχει νόημα παρά μόνο αν ο νομοθέτης ήθελε να διευκολύνει τους οφειλέτες για την εξόφληση των προηγούμενων χρεών τους. Πράγματι, αυτός που πλήρωνε 100 νέες δραχμές αντί για τις 100 παλιές που όφειλε, μείωνε στην πραγματικότητα το χρέος του κατά 27%. Τόσο σπουδαία θεωρήθηκε αυτή η διάταξη, ώστε πολλοί από τους αρχαίους, μεταξύ αυτών και ο Ανδροτίωνας, έφτασαν να πιστεύουν ακριβώς το αντίθετο από αυτό που έλεγε ο Πλούταρχος, ότι δηλαδή η σεισάχθεια δεν κατάργησε κανένα χρέος και ανακούφισε μόνο τους οφειλέτες στην απόδοση της οφειλής τους κατά 27%.  

Αλλά αυτό, πάλι, πώς μπορεί να συμβιβαστεί με όσα αναφέρονται καθαρά στα ποιήματα, ότι καταργήθηκαν όλες οι προηγούμενες υποθήκες λόγω χρεών και ότι απαγορεύτηκε να μεταχειρίζεται ο δανειστής τον οφειλέτη σαν δούλο; Χωρίς αμφιβολία υπήρχαν πολλοί οφειλέτες οι οποίοι είτε δεν είχαν καθόλου περιουσία είτε τα κτήματά τους ήταν τόσο μικρά, ώστε μετά βίας μπορούσαν να ζήσουν από αυτά. Όταν, λοιπόν, ο νόμος στέρησε κάθε δικαίωμα του δανειστή πάνω στο σώμα του οφειλέτη που δεν είχε καθόλου περιουσία, και κάθε δικαίωμά του πάνω στα κτήματα του οφειλέτη που είχε μικρή περιουσία, είναι φανερό ότι ο νόμος στέρησε το δανειστή από κάθε τρόπο να εισπράξει τα οφειλόμενα. 

Με άλλα λόγια, κατάργησε τα χρέη αυτής της κατηγορίας των οφειλετών. Από την άλλη, όμως, η υποτίμηση της μεταλλικής αξίας της δραχμής δείχνει ότι υπήρχαν και προηγούμενα χρέη που μπορούσαν να πληρωθούν, οπότε πρέπει να συμπεράνουμε ότι η αλήθεια όσον αφορά στη σεισάχθεια είναι κάπου στη μέση. Τα χρέη των πιο φτωχών οφειλετών, αν και δεν καταργήθηκαν ρητά, ήταν ουσιαστικά αδύνατον να εισπραχθούν, κάτι που ισοδυναμούσε με κατάργηση. Υπήρχαν, ωστόσο, και εύποροι οφειλέτες. 

Οι δανειστές αυτών των πιο εύπορων οφειλετών, επίσης, δεν είχαν δικαίωμα στα σώματα των οφειλετών και ούτε μπορούσαν να εκποιήσουν τα κτήματά τους, όμως αυτοί οι οφειλέτες είχαν κινητή περιουσία και αυτό έδινε στους δανειστές τη δυνατότητα να εισπράξουν τα οφειλόμενα. 

Έτσι, αυτού του είδους τα χρέη ήταν πληρωτέα, μόνο που ο νομοθέτης θεώρησε δίκαιο να επιτρέψει στους συγκεκριμένους οφειλέτες κάποια ανακούφιση, μειώνοντας τα πραγματικά ποσά που έπρεπε να πληρώσουν κατά 27%, και το έκρινε αυτό δίκαιο, καθώς πολλοί από αυτούς τους οφειλέτες ήταν ταυτόχρονα και δανειστές άλλων, εντελώς απόρων, από τους οποίους δεν μπορούσαν να πάρουν τίποτε.

Οπωσδήποτε η σεισάχθεια μπορεί μέχρις ενός σημείου να θεωρηθεί άδικη, καθώς ακύρωνε προηγούμενες συναλλαγές, αλλά, αν σκεφτούμε ότι οι περισσότερες από αυτές τις συναλλαγές έγιναν με ανθρώπους που δεν είχαν καμία περιουσία και με μοναδικό σκοπό από την πλευρά των δανειστών να κάνουν τους ίδιους τους οφειλέτες, καθώς και τα παιδιά τους και τις αδελφές τους, δούλους, πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι συναλλαγές αυτές ήταν κακοήθεις και ως τέτοιες δεν άξιζαν να προστατεύονται από το νόμο.

 Εάν σε αυτό συνυπολογίσουμε και το ότι η κατάσταση απειλούσε την πολιτεία με εμφύλια σύρραξη, δεν μπορούμε παρά να θεωρήσουμε το μέτρο αναπόφευκτο.

Το ότι ήταν απαραίτητο και σκόπιμο φαίνεται και από το γεγονός ότι δεν κλόνισε την πίστη στα συμβόλαια, αλλά αντίθετα την παγίωσε. Όταν ορίστηκε από το νόμο τρόπος για τη λήψη δανείων δίκαιων και λογικών, δανείων που στηρίζονταν στα περιουσιακά στοιχεία και στην τιμή του δανειζόμενου, οι συναλλαγές και οι υποθήκες όχι μόνο συνεχίστηκαν στην Αθήνα, αλλά, κατά περίεργο τρόπο αυξήθηκαν, ενώ έκτοτε με ρητό όρκο των δικαστών κατοχυρωνόταν ότι δεν θα επιχειρούσαν ούτε αναδασμό της γης ούτε κατάργηση των χρεών.

Η σεισάχθεια, λοιπόν, ήταν ίσως η σπουδαιότερη από τις νομοθετικές διατάξεις του Σόλωνα, όχι μόνο λόγω της επιείκειας και της δημόσιας τάξης που εξασφάλισε, αλλά γιατί, όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω, με αυτή τη διάταξη τέθηκαν οι βάσεις όλης της μελλοντικής ελευθερίας και της δύναμης της Αθήνας. 

Έτσι, δίκαια ο μεγάλος εκείνος άνδρας φαίνεται να περηφανεύεται περισσότερο γι’ αυτή τη διάταξη παρά για κάθε άλλο νομοθέτημά του. Επίσης, στους ιάμβους του έλεγε ότι αυτός ελευθέρωσε τη γη της Αττικής που πριν ήταν υποδουλωμένοι, καθώς και πολλούς από τους πολίτες που πριν είχαν καταντήσει να ζουν ατιμωτικά ως δούλοι είτε σε ξένη χώρα είτε στην πατρίδα τους.

Πηγή: Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ. ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2004. Τόμος 2. Έκδοση της National Geographic Society, 2009-2010.

Read more

Ηρόδοτος – Η ληστεία του βασιλικού θησαυροφυλακίου

Ηρόδοτος – Η ληστεία του βασιλικού θησαυροφυλακίου

Ένα από τα «διηγήματα» του Ηρόδοτου, απόσπασμα από τις Ιστορίες, αφορά τους επίδοξους κλέφτες του θησαυροφυλακίου του βασιλιά της Αιγύπτου.

Η μετάφραση είναι του Άγγελου Βλάχου για την τρίτομη έκδοση από την Ωκεανίδα, τόμος Α σελ. 273.

Claude Vignon – The tribute to Croesus

Οι ιερείς μού είπαν ότι τον Πρωτέα διαδέχθηκε ο Ραμψίνιτος, που ως μνημεία άφησε τα δυτικά προπύλαια του ναού του Ηφαίστου και απέναντι από αυτά δύο αγάλματα, ύψους το καθένα πέντε πήχες. Εκείνο που είναι στραμμένο προς τον βορρά οι Αιγύπτιοι το ονομάζουν καλοκαίρι και το άλλο, προς τον νότο, χειμώνα. Αυτό το οποίο ονομάζουν καλοκαίρι το σέβονται και το τιμούν, στο άλλο, που ονομάζεται χειμώνας, φέρονται εντελώς αντίθετα. Ο βασιλιάς αυτός απέκτησε μεγάλα πλούτη σε ασήμι, τόσα ώστε κανείς από τους διαδόχους βασιλιάδες δεν μπόρεσε να τον ξεπεράσει ή να τον πλησιάσει καν. Επειδή ήθελε να ασφαλίσει τον θησαυρό του, έκτισε ένα πέτρινο οικοδόμημα του οποίου ο ένας τοίχος εφαπτόταν σε κάποιον από τους εξωτερικούς τοίχους του σπιτιού του. 

Ο μηχανικός που το έκτιζε επιβουλευόταν τον θησαυρό και μηχανεύτηκε το εξής: τοποθέτησε μια από τις πέτρες του τοίχου με τρόπο ώστε να μπορούν εύκολα να την μετακινήσουν δύο ή και ένας άνθρωπος μόνος του. Μόλις τελείωσε το οικοδόμημα, ο βασιλιάς έβαλε μέσα τον θησαυρό του και καθώς πέρασαν τα χρόνια, ο μηχανικός, ετοιμοθάνατος, φώναξε τα παιδιά του (είχε δύο αγόρια) και τους είπε ότι για να τους εξασφαλίσει πλούσια ζωή είχε επινοήσει κάτι όταν έκτιζε το θησαυροφυλάκιο του βασιλιά. Τους εξήγησε με σαφήνεια πώς θα μπορέσουν να μετακινήσουν την πέτρα και τους έδωσε τα μέτρα της, λέγοντάς τους ότι αν κρατήσουν καλά το μυστικό, θα έχουν στην διάθεσή τους τον θησαυρό του βασιλιά. Ο μηχανικός πέθανε και τα παιδιά του δεν έχασαν καιρό. Πήγαν νύχτα στ’ ανάκτορα, βρήκαν την πέτρα της τοιχοδομής, την μετακίνησαν εύκολα και πήραν κάμποσα χρήματα. 
Έτυχε όμως ο βασιλιάς ν’ ανοίξει το θησαυροφυλάκιό του και απόρησε βλέποντας αδειανά μερικά δοχεία. Δεν μπορούσε να υποψιαστεί τον κλέφτη, γιατί οι σφραγίδες ήσαν απείραχτες και το οικοδόμημα θεόκλειστο. Ξαναπήγε και δυο και τρεις φορές και κάθε φορά έβλεπε πως λείπουν κι άλλα χρήματα (γιατί οι κλέφτες δεν σταματούσαν να παίρνουν) και τότε έδωσε διαταγή να κατασκευαστούν παγίδες και να τις στήσουν κοντά στα αγγεία όπου ήσαν αποθηκευμένα τα χρήματα. 

Οι κλέφτες ξαναπήγαν κατά την συνήθειά τους και ο ένας τους μπήκε στο οίκημα. Καθώς προχώρησε προς ένα δοχείο με χρήματα, πιάστηκε στην παγίδα και καταλαβαίνοντας τι έπαθε, φώναξε αμέσως τον αδελφό του και του είπε τι είχε συμβεί. Τον διέταξε να μπει ευθύς μέσα και να του κόψει το κεφάλι, γιατί αν τον έβλεπαν και τον αναγνώριζαν, τότε θα ήσαν χαμένοι και οι δύο. Ο άλλος αδελφός σκέφθηκε ότι ήσαν σωστά όσα έλεγε και έκανε εκείνο που έπρεπε. Έβαλε την πέτρα στην θέση της και γύρισε σπίτι του με το κεφάλι του αδελφού του. Όταν ξημέρωσε και μπήκε ο βασιλιάς στο θησαυροφυλάκιο, σάστισε βλέποντας το ακέφαλο σώμα του κλέφτη πιασμένο στην παγίδα και διαπιστώνοντας ότι το οικοδόμημα ήταν άθικτο, χωρίς να υπάρχουν ίχνη πως κάποιος μπήκε ή βγήκε. 

Στην αμηχανία του αποφάσισε να κρεμάσει το πτώμα του κλέφτη έξω στο τείχος και έβαλε φύλακες με εντολή να συλλάβουν και να του πάνε όποιον έβλεπαν να κλαίει ή να πενθεί. Όταν κρέμασαν το πτώμα του νεκρού, η μητέρα του ταράχτηκε πολύ και ζήτησε από τον άλλο της γιο, με όποιον τρόπο μπορεί, να καταφέρει να ξεκρεμάσει το σώμα του αδελφού του και να της το φέρει, απειλώντας τον ότι αν δεν το κάνει, θα πάει στον βασιλιά να τον καταγγείλει ότι αυτός έχει τα χρήματα. Ο γιος της προσπάθησε να την μεταπείσει, εκείνη όμως τον πίεζε πολύ και τότε σκέφθηκε το εξής: ετοίμασε μερικά γαϊδούρια, γέμισε ασκιά με κρασί, τα φόρτωσε στα γαϊδούρια και ξεκίνησε.

Όταν έφθασε στο μέρος όπου ήσαν οι φρουροί που φύλαγαν το πτώμα του αδελφού του, τράβηξε δυο τρία ασκιά για να κρέμονται και τα έλυσε· καθώς άρχισε να χύνεται το κρασί, βάλθηκε κι αυτός να χτυπάει το κεφάλι του και να φωνάζει παριστάνοντας πως δεν ξέρει από ποιο γαϊδούρι να ξεκινήσει.

Οι φρουροί μόλις είδαν τόσο κρασί να χύνεται, έτρεξαν ο καθένας μ’ ένα δοχείο κι άρχισαν να τα γεμίζουν με κρασί, ευχαριστημένοι που το έβρισκαν τζάμπα[1]. Ο άλλος τους έβριζε κάνοντας τον θυμωμένο. Οι φρουροί προσπαθούσαν να τον παρηγορήσουν, εκείνος όμως προσποιούταν πολλή ώρα τον θυμωμένο. Ηρέμησε τέλος, τράβηξε τα γαϊδούρια του στην άκρη του δρόμου και τα συγύριζε. Καθώς έπιασε κουβέντα με τους φρουρούς και ένας τους του είπε ένα αστείο για να τον πειράξει, όλοι γέλασαν κι εκείνος τους χάρισε ένα ασκί. Οι φρουροί έκατσαν κάτω κι άρχισαν να πίνουν, τον προσκάλεσαν μάλιστα να πιει μαζί τους. Αυτός δέχτηκε. Επειδή, ενώ έπιναν, του φέρονταν φιλικά, τους χάρισε κι άλλο ασκί. Οι φρουροί ήπιαν πολύ, μέθυσαν, τους πήρε ο ύπνος εκεί που βρίσκονταν και κοιμήθηκαν βαριά. 
Ο άλλος, καθώς είχε προχωρήσει η νύχτα, κατέβασε το σώμα του αδελφού του και, για να δείξει ότι τους ξεγέλασε, ξύρισε το δεξί μάγουλο του κάθε φρουρού. Φόρτωσε ύστερα τον νεκρό σ’ ένα γαϊδούρι και τον πήγε σπίτι του, εκτελώντας ό,τι ακριβώς του είχε παραγγείλει η μάνα του. Ο βασιλιάς, όταν τον πληροφόρησαν πως είχαν κλέψει το πτώμα του κλέφτη, θύμωσε πολύ και για να βρει οπωσδήποτε ποιος ήταν εκείνος που τα μηχανεύτηκε όλα αυτά, έκανε το εξής, αν κι εγώ τουλάχιστον δεν το πιστεύω: έβαλε την κόρη του σ’ έναν οίκο ανοχής και της είπε να τους δέχεται όλους, αλλά πριν τους αφήσει να την αγγίξουν ν’ αναγκάζει τον καθένα να της λέει ποιο είναι το πιο έξυπνο και το πιο ανίερο πράγμα που έκανε στην ζωή του. 

Και όποιος της διηγιόταν όσα είχαν γίνει με τον κλέφτη, να τον συλλάβει και να μην τον αφήσει να βγει. Καθώς η κόρη εκτελούσε τις διαταγές του πατέρα της, ο κλέφτης το πληροφορήθηκε και θέλοντας να ξεπεράσει τον βασιλιά σε πονηράδα, μηχανεύτηκε το εξής: έκοψε από τον ώμο το χέρι κάποιου που είχε μόλις πεθάνει και το έβαλε κάτω από τον χιτώνα του. Πήγε στον οίκο ανοχής της κόρης του βασιλιά που τον ρώτησε ό,τι ρωτούσε και τους άλλους. 
Της διηγήθηκε ότι το πιο ανόσιο πράγμα που είχε κάνει στην ζωή του αν ότι έκοψε το κεφάλι του αδελφού του όταν τον έπιασε μια παγίδα μέσα στο θησαυροφυλάκιο του βασιλιά και το πιο έξυπνο ότι μέθυσε τους φρουρούς και ξεκρέμασε το πτώμα του αδελφού του. Εκείνη, καθώς τ’ άκουσε, θέλησε να τον πιάσει, αλλά εκείνος μέσα στο σκοτάδι της έδωσε το χέρι του πεθαμένου. Εκείνη το άρπαξε νομίζοντας ότι κρατάει το χέρι του κλέφτη, που της το άφησε κι έφυγε γρήγορα-γρήγορα από την πόρτα. 
Όταν κι αυτό το έμαθε ο βασιλιάς, έμεινε κατάπληκτος με την εφευρετικότητα και την τόλμη του ανθρώπου και έστειλε κήρυκες σ’ όλες τις πολιτείες να αναγγείλουν ότι αν ο κλέφτης εμφανιζόταν ενώπιον του, όχι μόνο δεν θα τον τιμωρούσε, αλλά θα του πρόσφερε και πλούσια δώρα. Ο κλέφτης το πίστεψε και παρουσιάστηκε στον Ραμψίνιτο που, εκφράζοντας τον θαυμασμό του, του έδωσε την κόρη του για γυναίκα, θεωρώντας τον εξυπνότερο απ’ όλους τους ανθρώπους. Οι Αιγύπτιοι, είπε, είναι πιο έξυπνοι από τους άλλους ανθρώπους και αυτός ο πιο έξυπνος από τους Αιγυπτίους.

[1] Το κρασί ήταν είδος πολυτελείας στην Αίγυπτο, όπου συνήθως έπιναν μπύρα.

πηγή

Read more

ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΜΙΝΩΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ. 
Θέμα δύσκολο και ακανθώδες είναι η θρησκεία των Κρητών κατά την Μινωική εποχή. Είναι φανερό πως οι Κρητικοί, όπως και άλλοι αρχαίοι λαοί, πριν φτάσουν στην καθεαυτό θρησκεία, πέρασαν από τα προστάδια της : ανιμισμός, προγονολατρεία, τοτεμισμός. Ο Έβανς δέχεται επιδράσεις αιγυπτιακές στη θρησκεία των Κρητών.
Φαίνεται πως ο ταύρος στα πολύ παλιά χρόνια στην περιοχή της Κνωσού λογιόταν σαν το πιο μεγάλο τοτέμ. Οι εθνολόγοι λένε πως ο ταύρος στην αντίληψη των πρωτόγονων ήταν η προσωποποίηση της δύναμης και της γονιμότητας.
Αντίθετα με άλλους σύγχρονους πολιτισμούς (Αιγύπτου, Μεσοποταμίας), που άφησαν μνημειώδη θρησκευτικά έργα, ναούς και γλυπτά, στη μινωική Κρήτη παρουσιάζεται μια δυσεξήγητη θρησκευτική σιγή. Μόνον ο Μινωικός πολιτισμός παρουσιάζεται χωρίς ναούς, χωρίς αγάλματα, χωρίς ανάγλυφα ή μνημειώδεις απεικονίσεις της θεότητας. Αυτό βεβαίως δε σημαίνει ότι δεν υπήρχε θρησκεία και θρησκευτική ζωή στη μινωική Κρήτη. Απλώς είχε χαρακτήρα διαφορετικό.
Οι πρώτες θρησκευτικές εκδηλώσεις του ανθρώπου, ήδη από την αρχή της νεολιθικής περιόδου, συνδέονται άμεσα με τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει στη σκληρή του προσπάθεια να επιζήσει. Ο άνθρωπος στα μακρινά εκείνα χρόνια είναι στενά δεμένος με τη γη. Οι καιρικές συνθήκες, οι εποχές του χρόνου, τα φυσικά φαινόμενα, ο κίνδυνος των άγριων ζώων, τον τρομάζουν και συγχρόνως του δημιουργούν ένα είδος μυστηριακής συγκίνησης και η μόνη διέξοδος που βρίσκει είναι η λατρεία της άγνωστης αυτής δύναμης που την ταυτίζει με τη Μητέρα - Γη. Οι παραστάσεις της, σε μικρά ειδώλια, τη δείχνουν «ευτραφή»» και αυτό είναι γενικό χαρακτηριστικό σε όλες τις περιοχές όπου άνθησε ο νεολιθικός πολιτισμός.

Έτσι βάση της μινωικής θρησκείας, είναι «ο κύκλος της βλάστησης». Η εναλλαγή των αισθημάτων του πρωτόγονου ανθρώπου μπροστά στο μυστήριο του διαρκώς μεταβαλλόμενου κόσμου της φύσης ήταν φυσικό να οδηγήσει στη θεοποίηση των φυσικών δυνάμεων και στη λατρεία τους. Η μεγάλη θεότητα στη μινωική Κρήτη είναι η ίδια η φύση, η Μεγάλη Μητέρα. Η απεικόνισή της είναι πολύμορφη : Άλλοτε εικονίζεται σε κορυφή βουνού ανάμεσα σε λιοντάρια, ως «Ορεία Μήτηρ» και «Πότνια θηρών», άλλοτε ως «Θεά των Όφεων» ή του ιερού δέντρου, των πουλιών ή των λουλουδιών. Άλλοτε πάλι παρουσιάζεται ως πολεμική θεότητα με ασπίδα και ξίφος και άλλοτε ως θαλάσσια θεότητα που ταξιδεύει μέσα σε ιερό πλοίο. Σε όλες αυτές τις απεικονίσεις έχουμε έναν προφανή συμφυρμό θρησκευτικών και μαγικών αντιλήψεων. Η προσωποποίηση της βλάστησης εκφράζεται με τη μορφή νεαρού βρέφους ή νεαρού θεού που γεννιέται και πεθαίνει κάθε χρόνο και τον θέλησαν να νυμφεύεται τη θεά. Ο «ιερός γάμος» των δυο αυτών θεϊκών μορφών συναντιέται και στις θρησκείες των ανατολικών λαών (Συρία, Βαβυλωνία, Σουμέριοι, Μικρά Ασία) και των Αιγυπτίων. Η σχέση των δυο αυτών προσώπων δεν είναι πολύ σαφής. Άλλοτε φαίνεται σαν σχέση ερωτική, που όμως δεν ολοκληρώνεται γιατί ο νεαρός θεός πεθαίνει λίγο πριν ή λίγο μετά το γάμο του με τη θεά, άλλοτε σαν σχέση μητρική ή αδερφική, άλλοτε σαν μια ακαθόριστη συντροφιά και συνοδεία. Η γέννηση και ο θάνατος του Δία ήταν αναμφίβολα σύμβολο της εξαφάνισης και αναγέννησης του φυτικού βίου στους κόλπους της φύσης.


ΘΕΟΤΗΤΕΣ

Οι θεοί του πρωτομινωικού πάνθεου ήταν :
Βελχανός ή Υάκινθος : θεός γιος και σύζυγος της Μεγάλης Μητέρας. Είναι θεός δισυπόστατος, πότε ισχυρός δαμαστής των θηρίων, των γρυπών και των φτερωτών αγριμιών και πότε αδύναμος σαν παιδί και σαν λουλούδι.
Η Μεγάλη Μητέρα : Η δημιουργία της ξεπήδησε από την ανάγκη της γέννησης του πρώτου θεού. Τη Μεγάλη Μητέρα τη λένε «Ορεία Μήτηρ» και «Πότνια Θηρών», ονομασίες που δίνονται όταν την θεωρούν σαν ανάσα των βουνών και των δασών. Η Ορεία Μήτηρ εικονίζεται ανάμεσα σε λιοντάρια. Και ακόμη είναι και θεά του ιερού δέντρου και θεά των φιδιών.
Η Δίκτυννα : όπως και από την ετυμολογία προκύπτει συνδέεται με το βουνό Δίκτη της Κρήτης. Πιθανολογείται πως θα είχε κάποιες αρμοδιότητες σχετικές με τις ιδιότητες του βουνού : τη θύελλα, τους ανέμους και τον κεραυνό.
Η Βριτόμαρτις : είναι νεαρή θεά μάλλον. Και πιθανώς έχει αρμοδιότητες σχετικές με κοπέλες «παρθένους», εξαιτίας της ετυμολογίας του ονόματός της (Βριτόμαρτις = Γλυκιά παρθένος).
Η Αριάδνη : Η πριγκίπισσα της Κνωσού, κόρη του Μίνωα, είναι μαζί θεά του φεγγαριού και των δέντρων και μια θεά που πεθαίνει κάθε χρόνο.
Λένε ακόμη πως οι κάτοικοι της Κνωσού λάτρευαν την Ανθεία, η οποία ταυτίζεται με την Αφροδίτη και την Καλλίχορη που σχετίζεται με την επίδοση που είχαν οι κάτοικοι στους χορούς.
Χαρακτηριστικό της μινωικής θρησκείας αποτελεί η αριθμητική και δυναμική υπεροχή των Θεαινών. Πολύ αργότερα στη μινωική εποχή έρχονται και άλλες θεότητες του νεότερου ελληνισμού και υφίστανται κάποια τοπική προσαρμογή.

Ο Ζευς γίνεται Ζευς - Βελχανός και Κούρος (αγόρι) και γεννιέται και πεθαίνει κάθε χρόνο. Τότε παρουσιάζεται και η Ήρα, η Αθηνά Ποτνία και ο Ποσειδώνας.
Πολλές φορές στις λατρευτικές σκηνές παρουσιάζεται και πλήθος από φανταστικά πλάσματα που περιβάλλουν τους θεούς. Πολλά έχουν σώματα ζώων και ανθρώπινα κεφάλια, όπως οι Κένταυροι κ.λ.π. Επίσης πίθηκοι και πουλιά ήταν δαίμονες συνδεδεμένοι με την ανθηφορία, το χλόισμα, την καρποφορία και άλλες δημιουργικές διαδικασίες της φύσης.
Ίσως οι μορφές αυτές προέρχονται από μαγικές τελετές στις οποίες μετείχαν οι ιερείς με ζωόμορφες μάσκες. Η μεταμφίεση είχε σκοπό να φοβίσει και να αποδιώξει τα κακά πνεύματα ή να εξαναγκάσει τους δαίμονες να βοηθήσουν στην καρποφορία. Όχι μόνο ο Δίας και η Αθηνά γεννήθηκαν στην Κρήτη, αλλά και άλλοι θεοί κατάγονταν από την Κρήτη.

Η Άρτεμη ταυτίστηκε με τις κρητικές θεότητες Δίκτυννα και Βριτόμαρτη. Η Άρτεμη είναι θεά της άγριας φύσης, περιδιαβαίνει τα βουνά και τα δάση, τα άλση και τα λιβάδια. Στη λατρεία της ανήκουν οργιαστικοί χοροί και το ιερό κλωνάρι. Κανένας από τους μεγάλους θεούς δεν έχει τόση σχέση με τη δεντρολατρεία. Η ομοιότητα με τη μινωική δεντρολατρεία και την οργιαστική όρχηση είναι καταφανής.

Η Ειλείθυια είναι γνωστή στην ελληνική μυθολογία σαν η θεά που παραστέκεται στις γυναίκες στις ωδίνες του τοκετού. Έχει σχέση με την Άρτεμη που παρουσιάζεται κι αυτή να κάνει το ίδιο λειτούργημα με τη Ειλείθυια. Έτσι η Ειλείθυια ήταν η μινωική θεά της φύσης που προστάτευε στη γέννα ανθρώπους και ζώα.

Μα και ο Δίας - παιδί και οι γιοι του Δία δείχνουν να έχουν σχέση με τη μινωική θρησκεία, αλλά από διαφορετικές πλευρές. Ο Δίας - παιδί λατρευόταν σε σπηλιές.
Ο Κρητικός για να εξευμενίσει αυτές τις θεότητες, χρησιμοποιεί άφθονες προσευχές και θυσίες, σύμβολα και τελετές που συνήθως εκτελούν ιέρειες και ενίοτε κρατικοί λειτουργοί. Για να απομακρύνει τους δαίμονες, σαλπίζει την κόγχη, παίζει αυλό ή λύρα και ψάλλει ομαδικά ύμνους λατρείας. Για να βλαστήσουν οι κήποι και οι αγροί, ποτίζει τα δέντρα και τα φυτά σε επίσημες τελετές ή οι ιέρειες του, γυμνές σείουν με μανία τα δέντρα με τους ώριμους καρπούς ή οι γυναίκες σε γιορταστική πομπή προσφέρουν καρπούς ή άνθη στη θεότητα η οποία μεταφέρεται σε φορείο.

Οι πιο δημοφιλείς λατρείες ήταν εκείνες που τις ασκούσαν στις κορυφές των ιερών βουνών, σε τριάντα πάνω - κάτω ιερά σπήλαια, γύρω από ορισμένα ιερά σε πεδιάδες, κοντά σε πηγές, στη ρίζα πολλών δέντρων, μπροστά σε μερικούς βράχους. Οι μυστηριώδεις δυνάμεις των οποίων επικαλούνται τη συνδρομή και την προστασία σ’ αυτά τα διάφορα μέρη, δεν ήταν ίδιες. Μνημόνευαν στους υψηλούς τόπους το θάνατο, την ανάσταση, το γάμο των μεγάλων ουράνιων αστεριών : του ήλιου, της σελήνης, των πιο ορατών πλανητών γιατί από αυτά εξαρτιόταν το ημερολόγιο, ο κύκλος της βλαστήσεως, ο ρυθμός της ζωής των κοπαδιών, η ναυσιπλοΐα, η βροχή και η ξηρασία, η υγεία των ζώων και των ανθρώπων. Στη θεότητα πρόσφεραν κυρίως τις απαρχές των καρπών της γης, θαλάσσια κογχύλια, ομοιώματα ζώων και ανθρώπων, θυσίες οικόσιτων ζώων ή θηραμάτων.


ΙΕΡΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Η μινωική θρησκεία προτιμούσε τη συμβολική δήλωση του θείου από την παραστατική απεικόνιση. Τα σπουδαιότερα σύμβολα ήταν :
α) Τα ιερά κέρατα : τα κέρατα καθώς και η ελιά, αποτελούν αντικείμενα και με αυτά στολίζουν τους βωμούς. Και η ιερότητα των κεράτων δε μπορεί παρά να έχει τοτεμική καταγωγή. Βέβαιο είναι ότι τα κέρατα είναι η θέση της καθοσιώσεως, γιατί τα ιερά αντικείμενα τα τοποθετούσαν ανάμεσά τους.

β) Ο Κόμβος : είχε ποικίλες μαγικές, θεραπευτικές και προφυλακτικές ιδιότητες. Το δέσιμό του, εξασφαλίζει την κατοχή του αγαπημένου προσώπου και το λύσιμό του, κάνει πιο εύκολο τον τοκετό. Κυρίως όμως ο κόμβος δεσμεύει και υποτάσσει το δαιμονικό στοιχείο.

γ) Η ασπίδα : μαγική και προφυλακτική σημασία πήραν από την ίδια τη φύση τους και ορισμένα αμυντικά όπλα, όπως η μεγάλη οκτώσχημη ασπίδα που κατασκευάζεται από δέρμα ταύρου, και το κράνος. Ίσως τα όπλα αυτά σχετίζονται και με την πολεμική υπόσταση της θεάς.

δ) Ο σταυρός : ο σταυρός, θρησκευτικό σύμβολο της μινωικής θρησκείας, αποτελεί απομίμηση του αστρικού σταυρικού σχήματος και δεν έχει καμία σχέση με το χριστιανικό σταυρό.

ε) Ο διπλός πέλεκυς : από βασικό εργαλείο καθημερινής χρήσης και όπλο, ο διπλός πέλεκυς έγινε σύμβολο υπερφυσικής δύναμης όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στη Μικρά Ασία και σε άλλες περιοχές. Ίσως σχετίστηκε με τον κεραυνό που χτυπάει και ρίχνει τα ψηλά δέντρα στις θύελλες ή με τον ιερό ταύρο που τον θυσίαζαν με ένα τέτοιο όπλο. Ο διπλός πέλεκυς είναι σύμβολο τόσο χαρακτηριστικό και πανταχού παρών. Το χρησιμοποιούσαν για να βάζουν το οικοδόμημα ή το αντικείμενο κάτω από μια υψηλή προστασία ή να το προφυλάξουν από βεβήλωση, ακριβώς όπως συμβαίνει με το σταυρό. Είναι σύμβολο της καθαγίασης και της μύησης και συμβολίζει επομένως την ψυχή που οδεύει για τη θέωση και την ολοκλήρωση.

στ) Δεντρολατρεία : πολλά ιερά αντικείμενα συμβολίζουν τη θεότητα στη μινωική εποχή. Εκτός από άλλα, σημαντική θέση είχαν τα ιερά δέντρα και ιδιαίτερα η ελιά.
Η δεντρολατρεία φαίνεται θα αποτελούσε θρησκευτική τάση τοτεμικής εποχής - το τοτέμ θα μπορούσε να είναι ζώο ή φυτό. Από τα πολλά δέντρα η ελιά συγκέντρωσε ίσως τα πιο πολλά προσόντα για να θεωρείται τόσο στη μινωική Κρήτη, όσο και στην Ηπειρωτική Ελλάδα, δέντρο ιερό.
Πρώτα - πρώτα ο πολύτιμος καρπός της ελιάς, ήταν συνηθισμένη τροφή των αρχαίων. Μετά το λάδι, οπτικά χαρούμενο και τροφικά απαραίτητο. Το μεταχειρίζονταν σε πολλές περιπτώσεις και το μεταχειρίζονται και σαν γιατρικό. Με αυτό γίνονταν επαλείψεις και εντριβές.


ΜΥΣΤΗΡΙΑ

Πέντε και περισσότερο χιλιάδες χρόνια, λοιπόν, πριν την σημερινή εποχή υπήρχε στην Κρήτη μια μορφή θρησκείας, μια λατρεία θεοτήτων της Φύσεως, πνευματικού επιπέδου ανώτερη φυσιολατρία. Οι κάτοικοι της Κρήτης ήταν από τους πρώτους που απέδωσαν στο θείο, σεβασμό και στα Μυστήρια. Μυστήρια, στα οποία γινόταν χρήση σημείων και συμβόλων και σε αυτά γίνονταν δεκτοί άνδρες και γυναίκες, που τελούσαν, στους μικρούς τότε σε μέγεθος ναούς τους, τις ιερουργίες και τις μυήσεις τους.
Αλλά στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει η διάκριση των κυρίως λεγόμενων Μυστηρίων, δηλαδή των τελετών που κανείς δεν μπορούσε να μετέχει αν δεν ήταν μεμυημένος κατά τους απαιτούμενους τύπους, από τις ξεχωριστές εκείνες τελετές, μερικών εορτών, που η επιτέλεσή τους αν και περιοριζόταν σε ιδιαίτερη τάξη ανθρώπων ή γένους - άνδρες δηλαδή ή γυναίκες - δεν ήταν όμως απαραίτητο, οι λαμβάνοντες σ’ αυτές μέρος να είναι μεμυημένοι.

Παράδειγμα είναι οι τελετές μερικών εορτών, που ήταν μέρος της εξωτερικής λατρείας ορισμένων Μυστηρίων, όπως γινόταν στα της Μητέρας Ρέας, στα Κορυβαντικά της Κρήτης κ.λ.π. Αλλά οι γιορτές αυτές είχαν χαρακτήρα προπαρασκευαστικό ορισμένων ατόμων, ανδρών ή γυναικών, νέων ή νεανίδων για μελλοντικές μυήσεις τους στα επίσημα Μυστήρια, όπως γίνεται με τους λεγόμενους δοκίμους στις περισσότερες θρησκείες αρχαίες και σύγχρονες. Οι μειούμενοι στα Κρητικά Μυστήρια διδάσκονταν την Ιατρική, την καθαρτική, την ορχηστρική και τη μουσική τέχνη.
Στην Κρήτη το κύριο μέρος της λατρείας ήταν αρχικά συγκεντρωμένο στο θηλυκό πρόσωπο της θεότητας, στη Μεγάλη Μητέρα, τη Ρέα - Γη ή Μα, γιατί αυτή συμβόλιζε την παραγωγική ανανεωτική φροντίδα της Μητέρας Φύσης. Οι θρησκευτικές τελετές ήταν απόδοση σεβασμού σ’ αυτήν και εκδήλωση της παρακλήσεως για τη βοήθειά της. Και σ’ αυτές πρωτεύουσα θέση είχαν οι Ιέρειές της σαν ομόφυλες της Μεγάλης θεάς.

Πολύ αργότερα πήραν μέρος πρωτεύοντες στις τελετές οι άνδρες, όταν ο βασιλιάς ήταν πλέον και Αρχιερέας και η λατρεία της «γονιμοποιητικής» δυνάμεως της Φύσεως στη μορφή του νεαρού γιου της Μεγάλης Μητέρας, του Κρηταγενή Δία και του Ποσειδώνα στη λατρεία του Ταύρου, κυριάρχησαν στην κρητική θρησκεία.
Η Ρέα, η Μεγάλη πανάρχαια Θεά, η θυγατέρα του Ουρανού και της Γης, η σύζυγός του Κρόνου και η μητέρα του Κρηταγενή Δία, λατρευόταν κάτω από το ιερό Δέντρο της στις υψηλές κορυφές των βουνών και των λόφων, καθώς και στα Ιερά Σπήλαια. Το Ιερό Δέντρο και το Ιερό Σπήλαιο ήταν σύμβολα της μητρότητας και της ζωής.
Γενικά οι Κρήτες για την τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων προτιμούσαν χώρους απλούς, μακριά από κάθε επίδειξη. Η Μινωική Θρησκεία, βασισμένη σε βασικά μυστηριακές τελετές, έχει ανάγκη χώρων που υποβάλλουν το λατρευτή. Έτσι συνεχίζεται η χρήση των σπηλαίων, δημιουργούνται ειδικοί χώροι μέσα στα ανάκτορα, χρησιμοποιούνται οι κορυφές «ιερών» λόφων («ιερά κορυφής»), και στα τελευταία χρόνια υπάρχουν οικιακά ιερά.

Στο Ιερό δέντρο μπροστά και κατά τις τελετές μερικών εορτών της εξωτερικής λατρείας, γινόταν κυριότερα η προσφορά καρπών και κρασιού, καθώς και άλλες προσφορές, όπως επίσης και χοροί Ιερειών, Ιερέων και πιστών.
Η λατρεία γενικά προσφερόταν με πολλούς τρόπους. Ο πιστός παρουσιαζόταν στο Ιερό ή στην αόρατη θεότητα, όρθιος με το άκρο χέρι σφιγμένο και υψωμένο στο μέτωπο. Ακολουθούσε έπειτα η συμβολική λατρευτική πράξη, που εκδηλωνόταν κυρίως με την αναίμακτη προσφορά από καρπούς, νερό και μέλι ή κρασί και λάδι.

Κατά κανόνα οι τελετές άρχιζαν με την κάθαρση, που ήταν συνήθως πλύση των χεριών με αγιασμένο νερό, γιατί οι πιστοί έπρεπε να περάσουν καθαροί προς τον τόπο κατοικίας της θεότητας. Ακολουθούσαν οι προσφορές και οι αναίμακτες θυσίες, καθώς και χοροί με τους οποίους οι χορευτές και οι χορεύτριες έρχονταν σε έκσταση για διευκόλυνση της επικοινωνίας με τη θεότητα.
Από τις γιορτές αυτές σημαντικότερη ήταν Τα Ταυροκαθάψια : παιγνίδια και αγώνες με ταύρους που γίνονταν την εποχή που ξαναγεννιέται η φύση και ο άνθρωπος, την άνοιξη.

Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» 1970, τις ερμηνεύει ως εξής : «Το αγώνισμα βασίζεται στην ιερότητα του Ταύρου και στη σημασία του για τις λατρείες της γονιμότητας. Στην Κρήτη ο Ταύρος ταυτιζόταν με τον Ουρανό και τον Ήλιο, που γονιμοποιούν τη γη με τη ζέστη και τις βροχές, ενώ το θηλυκό στοιχείο η θεϊκή αγελάδα συσχετιζόταν με τη Σελήνη, που το σχήμα της θυμίζει κέρατα».
Πιθανόν, λοιπόν γι’ αυτόν το λόγο στις Κρητομινωικές Ταυροπαιδίες συμμετείχαν γυναίκες, που πρόσθεταν με την παρουσία τους τη χροιά ερωτικών παιγνιδιών με τον ώριμο και σφριγηλό ταύρο και που μ’ αυτές δηλωνόταν η συμβολική έννοια των τελετουργιών της γονιμότητας.

Ο ταύρος συλλαμβανόταν ζωντανός, χωρίς να πληγωθεί, με παγίδα από δίχτυ ή τον άρπαζε ξαφνικά ο ασκημένος θηρευτής από τα κέρατα και τον ακινητοποιούσε με το βάρος του, ως ότου τον δέσουν. Αργότερα αυτή η δραματική και επικίνδυνη σκηνή επαναλαμβανόταν μέσα στο θεατρικό χώρο της πολιτείας, για να χαρεί όλο το πλήθος το μοναδικό θέαμα. Το αγώνισμα πλουτιζόταν με νέα τολμηρά, ακροβατικά στοιχεία. Άντρες και γυναίκες πιάνονταν από τα κέρατα του ζώου και πηδούσαν με ποικίλες στάσεις επάνω στη ράχη του, ξαναπέφτοντας ύστερα στη γη.
Ο ταύρος θυσιαζόταν αργότερα, αλλά δε σκοτωνόταν κατά την ταυρομαχία. Οι αθλητές ήταν άοπλοι και αγωνίζονταν μόνο με το κορμί τους. Έτσι η κρητική ταυρομαχία μένει ένα ευγενικό και χαριτωμένο παιγνίδι, σύμφωνα με το χαρακτήρα ολόκληρου του μινωικού πολιτισμού.
Όση ώρα ο Ταυροκαθάπτης βρισκόταν πάνω στον ταύρο σειόταν και ένιωθε σαν να γίνεται γύρω του σεισμός. Το όλο αγώνισμα δηλαδή ήταν μια μίμηση του σεισμού, τον οποίον ο ταυροκαθάπτης προσπαθούσε να δαμάσει.
Οι τελετές αυτές ίσως αποσκοπούσαν στην αποτροπή του σεισμού με μαγικό τρόπο. Γι’ αυτό άλλωστε παρατηρούμε ότι τα ταυροκαθάψια τελούνταν σε περιοχές που μαστίζονταν από σεισμούς.

Στις μέρες των γιορτών γίνονταν σαν μέρος της εξωτερικής λατρείας κι άλλοι αγώνες, θεάματα και παιγνίδια κάτω από τα μεγάλα Ιερά Δέντρα.
Αυτά όμως είχαν σημασία για την εξωτερική λατρεία. Υπήρχαν όμως και τα Μυστήρια, με μυήσεις προορισμένα για τους λίγους πνευματικά περισσότερο ικανούς από τους πολλούς.
Τα Μυστήρια στην αρχαία Κρήτη ήταν διαχωρισμένα σε δυο μεγάλες λατρευτικές κατηγορίες : στα της Μεγάλης Μητέρας Ρέας - Γης και στα Μυστήρια του Κρηταγενή Ιδαίου Δία, αν και στις δυο αυτές κατηγορίες μυούνταν γυναίκες και άνδρες.


ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΘΕΑΣ ΡΕΑΣ - ΓΗΣ.
Στα μυστήρια αυτά έπαιρναν μέρος οι Κουρήτες, ιερείς που διακρίνονταν για τη σοφία τους. Τα μυστήρια αυτά είχαν κάποια ομοιότητα με τα Ελευσίνια μυστήρια. Τον μειούμενο τον οδηγούσαν μέσα σ’ ένα σπήλαιο όπου έμενε έγκλειστος για διάστημα 27 συνολικά μέρες.
Αφιερωμένα στην παραγωγική δύναμη της φύσης, στην ανανεωτική δηλαδή φροντίδα της με την χαρακτηριστική ιδιότητά της τη ζωή, είχαν σ’ αυτά καθώς είναι επόμενο, οι γυναίκες αρχικά την προτεραιότητα στις μυήσεις και στις τελετές. Τα Μυστήρια της Μεγάλης Μητέρας ήταν διαχωρισμένα σε Μεγάλα και Μικρά. Στα Μικρά έπρεπε να προπαρασκευαστούν οι νέες γυναίκες για να καταστούν καθαρές και αγνές σωματικά και ψυχικά και να προχωρήσουν κατόπιν στα Μεγάλα Μυστήρια.
Στα Μικρά Μυστήρια διδάσκονταν οι παραδόσεις γύρω από τους Θεούς και τους ήρωες και η ερμηνεία των συμβολισμών της κυριαρχίας της Μεγάλης Μητέρας, η σχετική πάντοτε με τις φυσικές δυνάμεις και ιδιότητές της, στη γη, στη θάλασσα, στον αέρα και στη φωτιά, που ήταν συμβολικά ο όφις, ο ιχθύς, η περιστερά και ο λέων. Και σ’ αυτά γινόταν και η μύηση της κατασκευής του συμβολικού μίτου της Αριάδνης, που σήμαινε το υφάδι της ζωής ή και την παρθενική ζώνη.
Στα Μεγάλα Μυστήρια λειτουργούσαν βαθμοί μυστικών τελετουργιών προς τη θεά των όφεων, η οποία συμβόλιζε τη Μεγάλη Μητέρα Θεά.
Προκαταρτικοί της τελικής μυστηριακής ιερουργίας ήταν οι ιεροί χοροί. Αλλά εκτός από αυτούς γινόταν ακόμη συμβολικές λιτανείες ιερειών και ιερέων, μυστικές συνεστιάσεις, λατρευτικές προσφορές και θυσίες μέσα σε σπονδικές φιάλες και ρυτά, που προσφέρονταν στο Ιερό Δέντρο και στη Στήλη του Διπλού Πέλεκυ.
Ο Διπλός Πέλεκυς βρισκόταν πάντοτε στημένος στο κέντρο του ιερού, είτε Ιερό Σπήλαιο ήταν αυτό ή Ναός, είτε Λαβύρινθος ή Αίθουσα του Θρόνου, ναού της λατρείας στα Μινωικά ανάκτορα, για να φανερώνει την ιερότητα και το «άβατο» του μέρους αυτού.
Η μυστική ιερουργία των Μεγάλων Μυστηρίων της Μητέρας Θεάς, ήταν μια τεχνική επικοινωνίας και επαφής με τη Μεγάλη Θεά, για να δέχονται οι μεμυημένες στα Μυστήριά της, γυναίκες, τη Θεία Δωρεά της απ’ ευθείας από τη Μητέρα Ρέα.
Στα Κρητικά Μυστήρια γενικά, η λειτουργική αυτή τέχνη λεγόταν «ιεροπραξία» για να ξεχωρίζει από τις άλλες ιερουργίες τους. Και το Ιερό Δέντρο το συνδεδεμένο με τη λατρεία της Θεάς Μητέρας, κάτω από το οποίο βρισκόταν ο ναός της, ήταν δρυς στις κορυφές των ορέων και η ελιά στα χαμηλότερα μέρη.
Το δέντρο ως σύμβολο συμβόλιζε τη μητέρα που προσφέρει τον καρπό της ζωής.
Το σημαντικότερο μέρος της ιεροπραξίας των Μεγάλων Μυστηρίων, με τις ενωμένες δυνάμεις της Θεάς Μητέρας και του Θείου συντρόφου της σε μια ιερή ένωση, ήταν η απόκτηση από τους μύστες του χρυσού Διπλού Πέλεκυ.
Σύμβολο της πνευματικής αθανασίας και της σοφίας του Ιερού αυτού ζεύγους και σύμβολο της ενωμένης δύναμής τους επάνω στη γη, βρισκόταν πάντοτε στημένος στο κέντρο των ιερών σπηλαίων, στο κέντρο επίσης των Λαβυρίνθων ή της Αίθουσας του θρόνου. Και στους εσωτερικούς βαθμούς όλων των τάξεων των κρητικών μυστηρίων, είχε την ίδια σημασία με τη Θεά των όφεων, δηλαδή τη σημασία της συμβολικής και ουσιαστικής συνισταμένης στην πνευματική δημιουργική ένωση των δυο δυνάμεων της Φύσεως, της παραγωγικής και της γονιμοποιού.
Και αυτά γιατί οι μύστες της Κρητομινωικής θρησκείας, γνώριζαν τους πνευματικούς νόμους, γνώριζαν ότι τίποτα δε μπορεί να κατορθωθεί για την πνευματική αναγέννηση και την πνευματική απελευθέρωση των ανθρώπων, χωρίς τη διπλή ιερή ένωση, με τις ενωμένες δυνάμεις της στον καρπό τους, στον θεό δηλαδή του πνευματικού φωτός, που προσφέρεται σαν Θεία Δωρεά για έναν τέτοιο σκοπό.


ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΗΤΑΓΕΝΗ ΙΔΑΙΟΥ ΔΙΑ.

Το Ιερό Δέντρο και το Ιερό Σπήλαιο το διαδέχεται στις ιερουργίες, η λατρεία του Ιερού Λαβύρινθου με τον μέσα σ’ αυτόν Μινώταυρο. Του Λαβύρινθου, συμβολισμού καθολοκληρίαν όμοιου με τα δύο πρώτα ιερά αυτά σύμβολα της μητρικής λατρείας, αλλά που τονίζει όμως περισσότερο τον γονιμοποιό αρσενικό τύπο, με την παρουσία του Μινώταυρου μέσα σ’ αυτόν. Δίνει έτσι την προτεραιότητα στις ιεροτελεστίες στη γονιμοποιό δύναμη της Φύσεως με τον αρσενικό τούτον τύπο, χωρίς να παραμερίζει, την απαραίτητη άλλωστε αναπαραγωγό δύναμή της, που συμβολίζει την Ιερή Μητέρα.
Στου Κρηταγενή Ιδαίου Δία τα μυστήρια, λειτουργούσαν σε πρώτη τάξη τα Μυστήρια των ιδαίων Δακτύλων ή τα Κορυβαντικά. Τα Κορυβαντικά χαρακτήριζαν οι εξωτερικές τους τελετές στις οποίες έπαιρναν μέρος όλοι οι μεμυημένοι των πρώτων βαθμών, που παρασκευάζονταν για τις ανώτερες μυήσεις. Και αυτό γιατί λειτουργούσε και άλλη τάξη των ίδιων Μυστηρίων του Ιδαίου Δία, Τα Λαβυρινθικά ή του Ιερού Διπλού Πέλεκυ.
Στην τάξη αυτή, στις ιεροπραξίες της πρωτοστατούσαν οι άνδρες ιερείς του Θεού Δία, όπως στα Μυστήρια της Μεγάλης Μητέρας Ρέας - Γης, πρωτοστατούσαν οι ιέρειές της, αν και όπως προαναφέρθηκε και στις δυο περιπτώσεις έπαιρναν μέρος γυναίκες και άνδρες.
Κατά τις μινωικές παραδόσεις, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι, οι Κορύβαντες και οι Κουρήτες, ήταν οι συνοδοί της Ρέας στο νησί της Κρήτης και οι προστάτες του νεαρού κούρου της Δία, γιατί αυτοί τον ανέθρεψαν και τον προστάτεψαν από νεογέννητο ακόμη.


ΤΑ ΚΟΡΥΒΑΝΤΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ.

Στα Κορυβαντικά Μυστήρια λειτουργούσαν καθώς συμπεραίνουν οι ερευνητές, βαθμοί μυήσεων προπαρασκευαστικοί για τις ανώτερες μυήσεις, που γίνονταν όταν ο μειούμενος ύστερα από τις τελετουργικές δοκιμασίες κρινόταν άξιος. Η προπαρασκευή άρχιζε με μια τελετή όμοια με υιοθεσία, συμβολικό καθαρμό με νερό και προκαταρτική διδασκαλία των νεοφώτιστων.
Ακολουθούσαν τα αγωνίσματα δοκιμασίες της αξιότητάς του, όπως ήταν τα Ταυροκαθάψια και η μύηση σε κάποιο βαθμό με το λεγόμενο «Κορυβαντισμό», κάθαρση δηλαδή και αγιασμό με κορυβαντικές ιερουργίες και τελετές που κατά κάποιον τρόπο γιάτρευαν τους μειούμενους από του παλιού εαυτού τους τα πάθη.
Οι νικητές στα Ταυροκαθάψια, σχημάτιζαν τον λεγόμενο «Ταυρελάτη χορό ανδρών» και έψελναν τον νικητή παιάνα στον Κρητικό Απόλλωνα, τον προστάτη και αρχηγό τους, γιατί κατά τον μύθο, όσοι λάβαιναν μέρος ήταν παιδιά του.
Στους νικητές των Ταυροπαιδιών νέους και νέες, γινόταν έπειτα η ανάλογη διδασκαλία για την κατανόηση της μεγάλης σημασίας που είχε η σωστή ερμηνεία των συμβόλων και της ψυχοπνευματικής βοήθειας που μελλοντικά θα προσφερόταν σ’ αυτούς τους μεμυημένους στους πρώτους βαθμούς. Άλλωστε αυτό ήταν και το κυριότερο στάδιο της προπαρασκευής, το οποίο αναλάβαιναν οι ιερείς του Διός Κορύβαντες και οι Κορυβαντίδες ιέρειες της Ρέας και που την τελούσαν μέσα στο ναό ή το Τέμενός τους, στο Κορυβάντιο.
Τελικά, μέρος της μυητικής τελετής μετά τις Ταυροπαιδίες, ήταν και η πυρρίχη, ο ένοπλος ενθουσιαστικός χορός, με τη θορυβώδικη μουσική και την ορμητική κίνηση, που έφερνε τους χορευτές σε ενθουσιαστική έκσταση, τους έκανε δηλαδή σαν «μαινόμενους». Κατά τον Πλίνιο, με την πυρρίχη, έπεφταν σε ύπνωση με ανοιχτά τα μάτια.

Ο χορός ήταν και θα είναι πάντοτε βασικό μέρος κάθε τελετής ή γιορτής από την πρωτόγονη ανθρωπότητα μέχρι σήμερα, είτε εκδήλωση θρησκευτικού αισθήματος ήταν, είτε χορός χαράς, πανηγύρεων ή και χορός προκλήσεως των αόρατων δυνάμεων. Οι πυρρίχιοι των Κουρητών - Κορυβάντων στην Κρήτη, τελούμενοι προς τιμή του Δία, ήταν τόσο αρχαίοι, όσο και κάθε άλλος χορός που γινόταν προς τιμή του Απόλλωνα.
Η επιτυχία, τέλος της μυητικής κορυβαντικής ιερουργίας και τελετής των Κορυβαντικών Μυστηρίων σε σύνολο, ήταν να αξιωθούν οι μυηθέντες να γίνουν «Κουρήτες», δηλαδή οι νεοφώτιστοι να γίνουν φωτισμένοι μύστες του Ιδαίου Δία. Να γίνουν κατά συνέπεια άξιοι για την εισδοχή τους σε ανώτερο βαθμό, στο βαθμό των «Βάκχων - Ιερέων», που τους έδινε το δικαίωμα έπειτα της εισόδου στην τάξη των Λαβυρινθικών Μυστηρίων.

Τούτο όμως για να γίνει έπρεπε ύστερα από τον ιερό χορό και την αναγνώριση της αξιοσύνης τους μετά την ολοκλήρωση της μυητικής τελετής, να ακολουθήσει η θεία Μετάληψη «της σάρκας και του αίματος» του Διόνυσου Ζαγρέα.
Έπειτα από αυτά, γινόταν φανερό το πόσο αληθινά οι αρχαίοι Κουρήτες γνώριζαν τα μυστήρια της Φύσεως και τα πνευματικά μέσα της επικοινωνίας με τη θεότητα. Γιατί εκτός της εξαγνιστικής για την ψυχή τους ακρεωφαγίας, γνώριζαν ότι για να εξιγιασθούν τελειωτικά αποκτώντας τον βαθμό των ιερέων, έπρεπε να περάσουν πρώτα από το επίσης εξαγνιστικό στάδιο του αγνού βίου, που το συμπληρώνει το στάδιο της μυήσεως με την μετάληψη του «αίματος και της σάρκας» του Ζαγρέα Διόνυσου.
Την ανακήρυξη των μεμυημένων στα Κορυβαντικά ως ιερέων - βάκχων, ακολουθούσε η τελετή της Θρονώσεως ή του Θρονισμού, που περιγράφεται στα «Ορφικά», στο κεφάλαιο Θρονισμοί Μητρώοι και Βακχικά : «Το ίδιο το οποίον οι στην τελετήν των Κορυβάντων κάμνουν γύρω από εκείνον για τον οποίον μέλλουν να τελέσουν την θρόνωση καθώς συνηθίζουν στον καλούμενον Θρονισμόν, που αφού καθίσουν τους μειούμενους οι κάμνοντες την τελετήν, σε κύκλο γύρω χορεύουν». Το μέρος τούτο της τελετής λεγόταν Θρόνωση ή Θρονισμός.

Τα Κορυβαντικά κατά συνέπεια σαν πρώτη τάξη των Μυστηρίων του Ιδαίου Δία, είχαν το σκοπό της προπαρασκευής των νεαρών μεμυημένων για την ανώτερη τάξη, με την επαφή τους με τις θεϊκές δυνάμεις και της προσφοράς σ’ αυτούς της θείας Δωρεάς με τη μετάληψη του πνευματικού φωτός και την καθιέρωσή τους στο βαθμό των ιερέων του θεού Δία.
Στην Κρητομινωική θρησκεία, πέρα από αυτές τις θεϊκές δυνάμεις, δέχονταν ότι δεν υπήρχαν αποθέματα άλλων πολύ μεγαλύτερων δυνάμεων για τους μεμυημένους των Κορυβαντικών. Γιατί καθώς πίστευαν, αυτές τους οδηγούσαν στη μελλοντική πνευματική τους τελειοποίηση στους ανώτερους βαθμούς της άλλης τάξεως, δηλαδή της τάξεως των Λαβυρινθικών Μυστηρίων και στην μέσα σ΄ αυτά τέλεια ένωσή τους με το Θεό, στη λεγόμενη πνευματική ευδαιμονία.


ΤΑ ΛΑΒΥΡΙΝΘΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ.

Συναφή με την τάξη των Κορυβαντικών Μυστηρίων, ήταν τα Λαβυρινθικά, σαν δεύτερη τάξη των Κρητικών Μυστηρίων του Ιδαίου Δία.
Σ’ αυτά οι μυήσεις ήταν προορισμένες για τους λίγους δοκιμασμένους, εκείνους που είχαν περάσει από την τελευταία μύηση των Κορυβαντικών, εκείνους δηλαδή που είχαν γίνει βάκχοι - ιερείς και είχαν υποστεί τη λεγόμενη Θρόνωση ή Θρονισμό. Καθώς ήταν επόμενο, στις ιεροπραξίες τους λάβαιναν μέρος μόνο ιερείς του Θεού Δία και της Μεγάλης Μητέρας Ρέας - Γης.
Οι ιεροπραξίες που γίνονταν σ’ αυτά είχαν τον ίδιο σκοπό και την ίδια Τεχνική με τις ιεροπραξίες της εσωτερικής λατρείας της Μεγάλης Μητέρας. Αλλά η πρωτοστασία του αρσενικού τύπου στην τέλεσή τους, δηλαδή η πρωτοστασία των ιερέων του Δία ήταν φανερή γιατί πρωτοστατούσε το ηλιακό στοιχείο της γονιμότητας, που συμβολιζόταν με τον Ηλιακό Ταύρο.

Βαθμοί μυήσεως στα Λαβυρινθικά που θεωρούνται και εσωτερικοί βαθμοί των Κρητικών Μυστηρίων του Ιδαίου Δία, ήταν : ο Λαβυρινθικός Χορός, ο του ιερού Γάμου ή του Ιερού Διπλού Πέλεκυ και ο Βαθμός των Ιεροφάντων μυσταγωγών.
Ο Λαβύρινθος ήταν κυρίως μεγάλο πολύπλοκο υπόγειο σπήλαιο με πολλές και καμπυλωτές διόδους. Οι Λαβύρινθοι είναι οι τόποι χορού που συνδέονται με έναν χορό Λαβυρινθικού Τύπου. Στους χορευτικούς λαβύρινθους ξεχωρίζει πάντα μια γυναικεία μορφή, που πρέπει να κατακτήσει ο Κορυφαίος του χορού. Η κατάκτησή της επομένως είναι ένας ιερός Γάμος, μια ιερή ένωση του νικητή, του Ιερέα με τη Θεά του - βασίλισσα που στην προκειμένη περίπτωση του Κρητομινωικού Λαβύρινθου είναι η Αριάδνη.
Γιατί στην Αριάδνη, στη θυγατέρα του Μίνωα και της Πασιφάης, που ήταν πολύ στενά συνδεδεμένη με το Διόνυσο από την αρχή, για να γίνει σύζυγός του έπειτα, στη μεγάλη τούτη θεά, ανήκαν στα πανάρχαια χρόνια οι Λαβυρινθικοί χοροί της Κρήτης και των άλλων κέντρων της λατρείας της.
Ο νικητής, κορυφαίος του ανδρικού χορού αναδεικνύεται σύντροφος της κορυφαίας του γυναικείου, της χρονιάς εκείνης.

Ιερός Γάμος επομένως είναι ο βαθμός εκείνος της μυητικής ιερουργίας των Λαβυρινθικών που προσφέρει στους Μύστες της τη θεία Δωρεά, τις ενωμένες δηλαδή δυνάμεις του ζεύγους των Μεγάλων Θεών, στη μορφή του Διόνυσου Ελευθερέα, που είναι σε ανώτερη μυσταγωγική βαθμίδα η μεταμόρφωση του Ζαγρέα των Κορυβαντικών.
Η θεία αυτή Χάρη, η κάθοδος της ενωμένης πνευματικής δύναμης του ζεύγους των Μεγάλων θεών, που προσφέρεται με τη νέα μορφή του Διόνυσου των Λαβυρινθικών, είναι το αίμα και η σάρκα του θυσιαζόμενου Ιερού Ταύρου, του Μινώταυρου, για να αναστηθεί με τη συμπαράσταση της Αριάδνης, στη νέα μορφή του αγωνιστή κορυφαίου. Για να αναστηθεί δηλαδή στον νέο Ιεροφάντη Μυσταγωγό, στο γήινο αντιπρόσωπο της θεότητας, στον Ιερέα - Βασιλιά, τον ιερό δηλαδή Κρητικό Ταύρο. Σύμβολό του τότε γίνεται ο Χρυσός Διπλός Πέλεκυς - Ιερή ποιμαντορική Ράβδος - λάφυρο της νίκης του, ιερό φυλακτό του, που κέρδισε στη λαβυρινθική δοκιμασία.

Στα χρόνια της ακμής του Μινωικού πολιτισμού οι πιστοί παραδέχονταν ότι και άνθρωποι ικανοί και ανώτεροι μπορούσαν να ενσαρκώσουν παροδικά ή να δέχονται τη θεότητα. Κάτι παρόμοιο που κι εμείς σήμερα το λέμε Θεοφάνια, επικοινωνία πνευματική, έμπνευση και θεία χάρη δοσμένη από το Θεό.
Η «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» αναφέρει ότι η βασίλισσα καθισμένη στον σκαλιστό αλαβάστρινο θρόνο της στο ανάκτορο της Κνωσού, παρίστανε τη Θεά και μετείχε στην τελετουργία. Υπήρχαν όμως και οραματικά Θεοφάνια. Ιερείς και Ιέρειες, πέφτοντας σε έκσταση με ένα οργιαστικό χορό, έβλεπαν τη Θεά να κατεβαίνει για μια στιγμή κοντά στο μικρό ιερό ή στο βωμό της. Ο μινωικός πολιτισμός αισθανόταν τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο, που μόνο στιγμιαία παρουσιαζόταν με ανθρώπινη μορφή ή με διάφορες μορφές ιερών ζώων.
Στην Κρήτη ο ταύρος ταυτίζεται με τον ουρανό και τον ήλιο, που γονιμοποιούν τη 
γη με τη ζέστη και τις βροχές, ενώ το θηλυκό στοιχείο, η θεϊκή αγελάδα, συσχετίζεται με τη Σελήνη, που το σχήμα της θυμίζει τα κέρατα. Έτσι ο γάμος του ταύρου με την αγελάδα είναι μαζί γάμος του ήλιου και του φεγγαριού. Αργότερα τα πρόσωπα του ιερού αυτού γάμου τα υποδύεται ο βασιλιάς και η βασίλισσα της Κνωσού, που το όνομα της Πασιφάης, δηλαδή ολόφωτη, δείχνει ακριβώς τη σχέση της βασίλισσας - Θεάς με τη Σελήνη. Ο γιος της ο Μινώταυρος, άνθρωπος με κεφάλι ταύρου, λέγεται και Αστερίων, γιατί και αυτός όπως και ο πατέρας του, ταυτίζεται με τον έναστρο ουρανό.

Αυτός λοιπόν ο Μινώταυρος μυθεύεται ότι φονεύεται από το νικητή της Λαβυρινθικής ιερουργίας. Η θυσία ή ο φόνος του Ταύρου, συμβόλιζε τη σκοπιμότητα της ιεροπραξίας των Λαβυρινθικών για την αναγέννηση από το αίμα του, του νέου Ιεροφάντη μυσταγωγού. Η θυσία του ταύρου όμως και ξεχωριστά η θυσία του Μινώταυρου και το «ταυρείο αίμα» του, που προσφερόταν ως θεία δωρεά στους ιερείς και ιέρειες των Λαβυρινθικών, για να αναστηθεί από τον πιο άξιο ο νέος Ιεροφάντης, είναι κάτι συμβολικό που δύσκολα μπορούσε να ερμηνευθεί από τους αμύητους. Γιατί όπως και στα «Λιθικά» του Ορφέα, που

καθώς φαίνεται είναι βαθμοί μυστηριακών μυήσεων, η «αναίμακτη θυσία» ήταν καθιερωμένη από τους μεγάλους μυσταγωγούς, έτσι και στην Κρητομινωική πανάρχαια λατρεία η αναίμακτη προσφορά ήταν το ίδιο καθιερωμένη και κατά συνέπεια η αιματηρή θυσία ήταν συμβολική.
Η προσφορά λοιπόν του Ζαγρέα Διόνυσου στα Κορυβαντικά και η θυσία του Μινώταυρου - Ιερού Ταύρου Διονύσου στα Λαβυρινθικά, ήταν η θεία Δωρεά - κάθοδος της πνευματικής δύναμης, του συμβολικού ταυρείου αίματος, που αφού πέρασε από διάφορα στάδια και στα άλλα ελληνικά Μυστήρια των ιστορικών χρόνων, όπως και στα Μιθραϊκά των Περσών κ.λ.π. πέρασε και στα Χριστιανικά στους μετέπειτα αιώνες. Έγινε δηλαδή το «Αίμα και η Σάρκα του Χριστού», θεία δωρεά επίσης για την ψυχοπνευματική ανάσταση των ανθρώπων της Χριστιανικής θρησκείας.


ΜΥΗΣΗ

Όταν ο Πυθαγόρας πήγε στην Κρήτη για να μυηθεί, λέει ο Πορφύριος, στα Μυστήρια, έκανε καθαρμούς στην παραλία της Κρήτης αφού νήστεψε εννιά μέρες και έπειτα πήγε στο Ιδαίο Άντρο όπου γινόταν η μύηση. Αν σταθούμε στη μύηση του Πυθαγόρα, οπωσδήποτε οι υποψήφιοι έπρεπε προηγουμένως να καθαρθούν στη θάλασσα και να νηστέψουν εννιά μέρες. Επίσης η μύηση γινόταν στο Ιδαίο Άντρο.
Για το πως γινόταν η μύηση εκείνα τα χρόνια δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα. Και όσα γράφονται αποτελούν εικασίες που στηρίζονται σε αυθαίρετες και ατελείς πληροφορίες των αρχαίων και μάλιστα Αττικών συγγραφέων τους οποίους ρητώς κατακρίνει ο Πλάτωνας για τις μεροληπτικές για τους Κρήτες γνώμες και κρίσεις τους.
Μερικοί πιστεύουν ότι το ανάκτορο της Κνωσού ήταν ναός και ότι εκεί τελούνταν τα Μυστήρια. Τη γνώμη τους τη στηρίζουν στο γεγονός ότι μέσα στο ανάκτορο της Κνωσού βρέθηκε ένας μικρός βωμός και πάνω του βρέθηκαν θρησκευτικά σύμβολα.
Κεντρικά στοιχεία των μυητικών τελετών είναι ο πλασματικός θάνατος και η πλασματική αναβίωση του μύστη, που πεθαίνει στην παλιά του κατάσταση και ανασταίνεται σε μια υψηλότερη σφαίρα.
Επίσης το πολύ διαδεδομένο έθιμο στην Κρήτη, ως την ελληνιστική εποχή ήταν ότι τα αγόρια και τα κορίτσια από ελεύθερους γονείς, όποια κι αν ήταν η ειδικότητά τους, υποβάλλονταν στο σύστημα της ομαδικής μυήσεως, που αντικαθιστούσε την εκπαίδευση, τον εξαγνισμό, τη δοκιμασία και την τελειοποίηση. Εμπιστεύονταν τα παιδιά όταν πλησίαζαν να γίνουν έφηβοι, σε ηλικιωμένους παιδαγωγούς που τα συγκέντρωναν σε ομάδες ή αδερφάτα : γνωρίζουμε τα ονόματα των Μελισσών, των Άρκτων, των Δακτύλων, των Κουρητών, των Κυκλώπων. Αυτοί ήταν οι σύντροφοι και μύστες του υπέρτατου θεού της Ίδης.

Τα διδασκαλεία όπου γινόταν η μύηση ήταν ανάλογα με τις περιοχές, για 
βοσκούς, σιδηρουργούς, χτίστες, αγγειοπλάστες, κυνηγούς, μάντεις. Σκοπός τους ήταν να μεταμορφώσουν το ατελές αυτό πλάσμα, το παιδί, σε τέλειο ον, αυτή την χωρίς προσωπικότητα, φύλο και πραγματικό όνομα κάμπια, σε ζωντανό μέλος του κοινωνικού συνόλου. Κι έτσι, το έπαιρναν μακριά από το χωριό, από τους γονείς και τα παιγνίδια του, το ανάγκαζαν να κοιμάται σε σκληρό κλινάρι, να μαθαίνει να μηχανεύεται και να κυνηγάει για να ζήσει, να μαθαίνει να κυριαρχεί το φόβο του, καθώς κατέβαινε στις σπηλιές, όπου γινόταν η μύηση και καθώς αντίκριζε «τέρατα» ή προσωπεία, να μαθαίνει, τέλος, τους κανόνες και τα κόλπα του επαγγέλματος. Αγόρια και κορίτσια άλλαζαν ρούχα, φορούσαν προσωπεία, φτιάχνονταν. Εξομοιώνονταν για μια στιγμή με νεκρούς. Μύηση σημαίνει καινούρια απαρχή. Πρέπει να πεθάνει κανείς για να ξαναγεννηθεί.
Έτσι ο νέος - α κατά τη διάρκεια των μυητικών αυτών ιεροτελεστιών πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες του - της και να δείξει το θάρρος και την αντοχή του - της. Ο μυούμενος - η «πεθαίνει» για να «ξαναγεννηθεί», αποποιείται την άγνοια και ασκείται στη γνώση, στην ουσία «εκπαιδεύεται». Με τη μύηση οι νέοι καθαίρονται, διδάσκονται και εντάσσονται στη νέα τους κατάσταση.

Read more

Διαλογοι αρχαιων Ελληνων

Αρχαίοι Ελληνικοί διάλογοι. 

Ο Φωκίωνας διαφωνούσε συνήθως με όλους πάνω σε πολιτικά θέματα. Μια φορά όμως όταν μίλησε στην εκκλησία του δήμου όλοι ασπάστηκαν τις ιδέες του. Απορημένος τότε γύρισε προς τους φίλους του και τους ρώτησε:

<< Μήπως είπα σήμερα κάποια ανοησία χωρίς να το καταλάβω;>>

 Όταν ο Αρχίδαμος είδε για πρώτη φορά καταπέλτες φώναξε:

<< Αλίμονο, η ανδρεία των στρατιωτών αχρηστεύεται πια>>

3. Ένας Αθηναίος είπε στον Ανταλκίδα:

<< Εμείς πολλές φορές σας διώξαμε απο τον κηφισό>>

Και ο ανταλκίδας απάντησε:

<< Εμείς όμως ποτέ δεν χρειάστηκε να σας διώξουμε απο τον Ευρώτα>>

Ο φιλόσοφος Στίλπωνας ρώτησε κάποιον:

<< Η Αθηνά, η κόρη του Δία, είναι θεά;>>

<< Ναι>> Απάντησε αυτός.

Ο Στίλπωνας συνέχισε:

<< Αυτή εδώ όμως η Αθηνά που βλέπουμε, δεν είναι του Δια αλλά του Φειδία. Άρα δεν μπορούμε να την πούμε θεά.>>

 Η μητέρα του τυράνου Διονύσιου μεγάλη στην ηλικία, ζητούσε απο τον γιος της να την παντρέψει. Ο διονύσιος της είπε:

<< Μπορεί να είμαι τύρανος και να παραβιάζω τους νόμους της πόλης, είναι αδύνατο όμως να παραβιάσω τους νόμους της φύσης.>>

Απο το βιβλίο ''Ανέκδοτα των Αρχαίων Ελλήνων'' του Σ. Γκίκα, εκδόσεις Σαββάλας..

Είπε κάποιος κοροϊδευτικά στον Διογένη: «Οι συμπολίτες σου σε καταδίκασαν σε εξορία».
Και αυτός απάντησε: «Κι εγώ τους καταδίκασα να μείνουν στον τόπο τους».

Βλέποντας ο Διογένης το γιό μιας εταίρας να πετάει πέτρες στον κόσμο, του είπε: 

«Πρόσεχε μη χτυπήσεις τον ...πατέρα σου».

 
Ένας φαλακρός έβριζε τον Διογένη. Ο φιλόσοφος γύρισε και του είπε:
«Δεν σου ανταποδίδω τις βρισιές, αλλά θα ήθελα να πω ένα "μπράβο" στις τρίχες σου, γιατί απαλλάχτηκαν από ένα κακορίζικο κεφάλι».
 
Κάποιος διάβαζε μεγαλόφωνα για πάρα πολλή ώρα, εξαντλώντας τις αντοχές όσων τον άκουγαν. Όταν, προς το τέλος του βιβλίου‐κυλίνδρου, φάνηκε ένα άγραφο τμήμα, ο Διογένης είπε στους ακροατές, που έπλητταν αφόρητα: «Κουράγιο, παιδιά, στεριά βλέπω».
 
Όταν κάποτε δραπέτευσε ο δούλος του Διογένη και κάποιοι του είπαν να ψάξει να τον βρει και να τον αναγκάσει να γυρίσει πάλι κοντά του, ο Διογένης είπε: «Είναι γελοίο ο δούλος μου να μπορεί να ζήσει χωρίς το Διογένη και ο Διογένης να μη μπορεί να ζήσει χωρίς το δούλο».

Όταν ο Διογένης ρωτήθηκε ποια ώρα πρέπει να γευματίζει κάποιος, εκείνος απάντησε: «Ο πλούσιος γευματίζει όταν θέλει και ο φτωχός όταν έχει».

Διάλογος του Μεγαλου Αλεξάνδρου με τον Διογένη.

Ο Διογένης λέει στον Μέγα Αλέξανδρο πως είναι ηνίοχος εκείνος που δεν μπορεί να κρατήσει τα ηνία; Ή εκείνος που δεν ξέρει να κυβερνήσει είναι κυβερνήτης; Ο Αλέξανδρος τότε, ανήσυχος μήπως θεωρηθεί ότι δεν γνωρίζει να βασιλεύει, ρωτά πολύ εύστοχα: Ποιος διδάσκει την βασιλική τέχνη που πρέπει να μεταβεί κανείς για να την μάθει;
Στο ερώτημα ο Διογένης απαντά, πως η μόρφωση είναι δυο ειδών. Εκείνη που διαθέτει ο άνθρωπος από την φύση, την «θεία», και εκείνη που αποκτά από τους ανθρώπους την «ανθρώπινη». Δηλαδή η έμφυτη και η επίκτητη. Για να γίνει όμως κάποιος σωστά μορφωμένος, είναι απαραίτητο να προστεθεί η ανθρώπινη στην θεία. Δηλαδή ο κυβερνήτης ο βασιλεύς ο ιατρός πρέπει να έχει το ταλέντο, την έμφυτο κλίση να κυβερνήσει να βασιλεύει να ιατρεύει κλπ. Η άποψη αυτή του Διογένους επικρατεί σήμερα στην παιδαγωγική επιστήμη και αποτελεί την βάση του επαγγελματικού προσανατολισμού.

Όταν κάποιος ρώτησε τον βασιλιά Αγησίλαο, γιατί η Σπάρτη είναι ατείχιστη, τότε αυτός, δείχνοντας τα σώματα των Λακεδαιμονίων, απάντησε: «Αυτά είναι τα τείχη των Λακεδαιμονίων!».

Σε κάποια από τις Ολυμπιάδες, ένας γέροντας προσήλθε στο Στάδιο για να παρακολουθήσει τους αγώνες. Μάταια όμως προσπαθούσε να βρει μία θέση για να καθίσει. Μόλις πλησίασε το μέρος όπου κάθονταν οι Σπαρτιάτες, αυτοί αμέσως σηκώθηκαν από σεβασμό για να του προσφέρουν τη θέση τους. Οι υπόλοιποι Έλληνες που βρίσκονταν εκεί γύρω επαίνεσαν του Σπαρτιάτες. Τότε ο γέροντας είπε: «Όλοι οι Έλληνες γνωρίζουν ποιο είναι το καλό. Μόνον οι Σπαρτιάτες, όμως, το πράττουν».

Ο Χάρριλος, ερωτώμενος γιατί επιτρέπουν στις αδέσμευτες κοπέλες να κυκλοφορούν ακάλυπτες ενώ οι παντρεμένες με κάλυμμα στο κεφάλι, απάντησε: «Επειδή οι κοπέλες πρέπει να βρουν άνδρες, ενώ οι παντρεμένες να κρατήσουν τους άνδρες τους».

Κάποιος Αθηναίος ρώτησε έναν Σπαρτιάτη: «Ποιά είναι η ποινή για όσους στη Σπάρτη απατούν τους συζύγους τους;». Ο Σπαρτιάτης αποκρίθηκε πως «πρέπει να θυσιάσουν έναν ταύρο, που όταν στέκεται στην κορυφή του Ταΰγετου, πίνει νερό στον Ευρώτα». Ο Αθηναίος απόρησε: «Μα υπάρχει τέτοιος μεγάλος ταύρος;». Για να εισπράξει την απάντηση του Σπαρτιάτη: «Γιατί, υπάρχει Σπαρτιάτης μοιχός;». 

Ένας Λάκωνας που ρωτήθηκε για ποιον λόγο τρέφει μεγάλα γένια, εκείνος απάντησε: «Για να βλέπω τις λευκές τρίχες και να μην κάνω τίποτε ανάξιο του χρώματός τους».

Όταν κάποιοι συνάντησαν Λάκωνες σ’ έναν δρόμο στην ύπαιθρο, τους είπαν: «Είστε τυχεροί, γιατί μόλις πριν από λίγο έφυγαν από εδώ οι ληστές». Κι εκείνοι απάντησαν: «Όχι, μα τον Ενυάλιο, εκείνοι ήταν τυχεροί, γιατί δεν μας συνάντησαν».

Όταν κάποιος επισκέφθηκε τη Σπάρτη και είδε την τιμή που απέδιδαν οι νέοι προς τους μεγαλύτερους, είπε ότι μόνο στη Σπάρτη συμφέρει να γερνά κανείς.

Όταν ένας επαίτης ζήτησε ελεημοσύνη από έναν Σπαρτιάτη, εκείνος του είπε: «Αν σου δώσω, θα ζητιανεύεις ακόμα περισσότερο. Για την κατάστασή σου αυτή, εκτός από σένα είναι υπαίτιος και αυτός που σου έδωσε πρώτος ελεημοσύνη, γιατί σε έμαθε να είσαι οκνηρός».

 Ένας Σπαρτιάτης ρώτησε τον Αγησικλή, πως κάποιος χωρίς σωματοφύλακες θα μπορούσε να ασκεί με ασφάλεια την εξουσία. Αυτός απάντησε: «Αν συμπεριφέρεται στον λαό, όπως οι γονείς στα παιδιά τους».

Στον οινοχόο που ρώτησε τον Αγησίλαο, πόσο κρασί να προσφέρει στον κάθε συνδαιτυμόνα, αυτός απάντησε: «Αν υπάρχει πολύ κρασί, δώσε όσο ζητούν, αν όμως είναι λίγο, μοίρασε σε όλους το ίδιο».

Όταν ο Αγησίλαος κάποτε ρωτήθηκε, μέχρι που φτάνουν τα σύνορα της Λακωνίας, αφού σήκωσε το δόρυ του, απάντησε: «Μέχρι εκεί που φτάνει αυτό εδώ».

 Στην ερώτηση, γιατί οι Σπαρτιάτες διακρίνονται περισσότερο, ο Αγησίλαος απάντησε: «Επειδή γνωρίζουν να άρχουν και να άρχονται».

Κάποιος επαινούσε έναν ρήτορα, ο οποίος με την ευφράδεια του λόγου του, μεγαλοποιούσε μικρά και ασήμαντα πράγματα. Τότε ο Αγησίλαος είπε: «Θα θεωρούσατε σπουδαίο και έναν τσαγκάρη που θα έφτιαχνε μεγάλα παπούτσια για μικρό πόδι»;

Όταν ο Αντίοχος ο έφορος, πληροφορήθηκε ότι ο Φίλιππος έδωσε την ύπαιθρο στους Μεσσήνιους, ρώτησε αν τους έδωσε και δύναμη να την κρατήσουν.

Ο γιατρός Μενεκράτης, που είχε σημειώσει επιτυχίες σε κάποιες ξεγραμμένες περιπτώσεις και ονομάστηκε γι’ αυτό Δίας, χρησιμοποιούσε καταχρηστικά αυτή την προσωνυμία και μάλιστα τόλμησε να στείλει επιστολή στον Αγησίλαο που (πάνω-κάτω) έγραφε: «Ο Δίας Μενεκράτης εύχεται στον Αγησίλαο να είναι καλά...». Ο Αγησίλαος χωρίς να διαβάσει τα υπόλοιπα, του έγραφε απαντητική επιστολή: «Ο βασιλιάς Αγησίλαος εύχεται στον Μενεκράτη να είναι καλά στα μυαλά του».

Ο Αγησίλαος άκουσε κάποτε ότι οι σύμμαχοι δυσανασχετούσαν με τις συχνές εκστρατείες, καθώς συμμετείχαν λίγοι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοι ήταν πολλοί. Θέλοντας να αποδείξει το πλήθος αυτών, διέταξε όλους τους συμμάχους να καθίσουν από το ένα μέρος ανάμεικτοι μεταξύ τους και από το άλλο χωριστά μόνοι τους οι Λακεδαιμόνιοι. Έπειτα διέταξε με κήρυκα να σηκωθούν πρώτοι οι κεραμοποιοί, και μόλις σηκώθηκαν αυτοί, διέταξε να σηκωθούν δεύτεροι οι χαλκουργοί, έπειτα οι κτίστες και στη συνέχεια οι οικοδόμοι και μετά ο καθένας που ασκούσε άλλη τέχνη. Σχεδόν είχαν σηκωθεί όλοι οι σύμμαχοι, αλλά από τους Λακεδαιμόνιους κανείς, γιατί είχε απαγορευθεί σ’ αυτούς να μαθαίνουν και να ασκούν χειρωνακτική εργασία. Έτσι, γελώντας ο Αγησίλαος, είπε: «Βλέπετε, άνδρες, πόσο περισσότερους στρατιώτες, στέλνουμε εμείς στις εκστρατείες;».

Ο Αρχίδαμος του Αγησιλάου, όταν είδε για πρώτη φορά στη Σικελία καταπελτικό μηχάνημα αναφώνησε: «Ω Ηρακλή, χάθηκε η ανδρεία του οπλίτη!».

Στον Περίανδρο, που ήταν σπουδαίος γιατρός στην επιστήμη του και με πολύ μεγάλη φήμη, αλλά έγραφε αποτυχημένα ποιήματα, ο Αρχίδαμος του Αγησίλαου είπε: «Γιατί, Περίανδρε, αντί πετυχημένου γιατρού επιθυμείς να αποκαλείσαι αποτυχημένος ποιητής;».

 Όταν ο Αρχίδαμος του Αγησίλαου εισέβαλε στην Αρκαδία και έμαθε ότι θα βοηθούσαν τους εχθρούς οι Ηλείοι, τους έστειλε μια επιστολή που έγραφε: «Ο Αρχίδαμος προς τους Ηλείους: Καλό πράγμα η ησυχία...». 

Όταν κάποιος σοφιστής είπε ότι ο λόγος είναι το σπουδαιότερο απ’ όλα, ο Άγης του Αρχίδαμου του είπε: «Επομένως, αν εσύ δεν μιλήσεις, δεν έχεις καμιά αξία».

Ο Ανάξανδρος του Ευρυκράτη, όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί οι Σπαρτιάτες δεν συγκεντρώνουν τα χρήματα σε δημόσιο ταμείο, απάντησε: «Για να μη διαφθαρούν οι φύλακές τους».

Ο Αναξίλας, σε κάποιον που απορούσε γιατί οι Έφοροι δεν σηκώνονται από τη θέση τους μπροστά στους βασιλείς, αφού μάλιστα από εκείνους διορίζονται, απάντησε: «Για τον ίδιο λόγο που είναι Έφοροι».

Ο Σπαρτιάτης Ανδροκλείδης, ανάπηρος στο ένα του πόδι, κατατάχτηκε στους πολεμιστές κι όταν κάποιοι έφεραν αντιρρήσεις, εμποδίζοντάς τον λόγω της αναπηρίας του, είπε: «Δεν πρέπει να πολεμά κανείς τους εχθρούς τρεπόμενος σε φυγή, αλλά παραμένοντας στη θέση του».

Όταν κάποιος είπε στον Ανταλκίδα ότι «μόνοι εμείς σας διώξαμε πολλές φορές από τον Κηφισό», αυτός απάντησε: «Εμείς όμως ποτέ δεν σας διώξαμε από τον Ευρώτα».

Ο βασιλιάς Βρασίδας φεύγοντας σε πόλεμο, έγραψε στους Εφόρους: «Όσα σας δηλώνω θα τα πραγματοποιήσω στον πόλεμο ή θα έχω πεθάνει».

Η Αρχιλεωνίς, η μητέρα του Βρασίδα, όταν σκοτώθηκε ο γιος της και κάποιοι από τους Αμφιπολίτες που έφτασαν στη Σπάρτη την επισκέφτηκαν, τους ρώτησε αν ο γιος της σκοτώθηκε πολεμώντας γενναία και αντάξια της Σπάρτης· καθώς εκείνοι τον επαινούσαν πολύ και έλεγαν ότι στις μάχες ήταν ο καλύτερος από όλους τους Λακεδαιμόνιους, εκείνη είπε: «Ξένοι, γενναίος και ενάρετος ήταν ο γιος μου, αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς άνδρες ανώτερους από αυτόν».

Όταν κάποιος ρώτησε τον Δημάρατο, γιατί αυτούς που ρίχνουν τις ασπίδες τους στη μάχη τούς στερούν τα πολιτικά δικαιώματα, όχι όμως και αυτούς που ρίχνουν τις περικεφαλαίες και τους θώρακες, απάντησε: «Αυτά τα φορούν για να υπερασπισθούν τους εαυτούς τους· την ασπίδα όμως την κρατούν για να υπερασπισθούν τον κοινό στρατιωτικό τους σχηματισμό».

Ερωτώμενος ο Δημάρατος γιατί ζει εξόριστος από τη Σπάρτη, ενώ είναι βασιλιάς, απάντησε: «Γιατί οι νόμοι της είναι ανώτεροι από τους βασιλείς».

Ο Ευαδαμίδας, βλέποντας τον Ξενοκράτη σε μεγάλη ηλικία, ρώτησε ποιος είναι αυτός και του απάντησαν ότι είναι ένας σοφός που διερευνά την αρετή. Τότε είπε: «Και πότε θα την χρησιμοποιήσει αν ακόμα την αναζητεί;».

Ο ναύαρχος Καλλικρατίδας, όταν οι φίλοι του Λύσανδρου απαιτούσαν να επιτρέψει σ’ αυτούς να σκοτώσουν από έναν εχθρό και να πάρουν από πενήντα τάλαντα, αν και είχε μεγάλη ανάγκη από χρήματα για τρόφιμα για τους ναύτες του, δεν το επέτρεψε. Και ο Κλέανδρος, σύμβουλός του, είπε: «Εγώ, αν ήμουν στη θέση σου, θα τα έπαιρνα». Και εκείνος απάντησε: «Και εγώ θα τα έπαιρνα, αν ήμουν στη θέση σου».

Κατά τη ναυμαχία των Αργινουσών, το 406 π.Χ., ενώ η έκβαση ήταν αρνητική για τους Σπαρτιάτες, κάποιος πρότεινε στον ναύαρχο Καλλικρατίδα να φύγει για να σωθεί. Αυτός τότε απάντησε: «Χρέος μου είναι να ακολουθήσω τον νόμο: Να νικήσω ή να πεθάνω. Πεθαίνοντας, η Σπάρτη δεν θα ζημιωθεί, ενώ αν υποχωρήσω θα ταπεινωθεί».

Κάποιος σοφιστής που μιλούσε για ανδρεία, έκανε τον Κλεομένη να γελάσει, κάτι που ενόχλησε τον σοφιστή. Τότε ο Κλεομένης του είπε: «Μην ενοχλείσαι... Το ίδιο θα έκανα κι αν ένα χελιδόνι μιλούσε γι' αυτήν. Αν μιλούσε όμως ο αετός, θα επικρατούσε απόλυτη σιωπή...».

Ο Λεωτυχίδης, όταν κάποιος τον ρώτησε να μάθει για ποιόν λόγο οι Σπαρτιάτες πίνουν λίγο κρασί, απάντησε: «Για να μην αποφασίζουν άλλοι για μας, αλλά εμείς για τους άλλους».

Όταν σε μια πόρτα τυλίχθηκε γύρω από το κλειδί ένα φίδι και οι μάντεις έλεγαν στον βασιλιά Λεωτυχίδη του Αρίστωνα ότι είναι παράξενο σημάδι, αυτός απάντησε: «Θα ήταν παράξενο σημάδι, αν το κλειδί τυλίγονταν γύρω από το φίδι».

Προς τον Φίλιππο, τον ιερέα του Ορφέα, που ήταν πάμπτωχος και έλεγε ότι όσοι είχαν μυηθεί απ’ αυτόν θα ζούσαν ευτυχισμένοι μετά το τέλος της ζωής τους, ο Λεωτυχίδης του Αρίστωνα του είπε: «Γιατί λοιπόν, ανόητε, δεν πεθαίνεις, για να παύσεις να θρηνείς τη δυστυχία και τη φτώχεια σου;».

Κάποιος Σπαρτιάτης σε μια μάχη, έχοντας υψώσει το ξίφος του να το καταφέρει εναντίον ενός εχθρού, μόλις δόθηκε το σύνθημα παύσης της μάχης, δεν ολοκλήρωσε το χτύπημα. Όταν κάποιος τον ρώτησε γιατί δεν σκότωσε τον εχθρό, ενώ τον είχε του χεριού του, απάντησε: «Διότι καλύτερο από το να σκοτώνεις είναι να υπακούς στον αρχηγό».

Σ’ έναν Λάκωνα που έχανε στην πάλη κατά τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, κάποιος του είπε: «Ο αντίπαλός σου, Λάκωνα, αποδείχτηκε ανώτερος από σένα» Κι εκείνος απάντησε: «Όχι ανώτερος, αλλά καλύτερος στην τέχνη της πάλης».

Σε κάποιους Θηβαίους που έφερναν ζωηρές αντιρρήσεις για κάποιο θέμα, οι Σπαρτιάτες είπαν: «Πρέπει, ή να χαμηλώσετε τους τόνους, ή να έχετε ισχυρότερη πολεμική δύναμη».

Κάποιος, ρώτησε ρώτησε έναν Σπαρτιάτη: «Γιατί έχετε μικρά τα ξίφη σας;». Κι ο Σπαρτιάτης απάντησε: «Για να πολεμάμε τους εχθρούς από κοντά».

Επειδή ο Πίνδαρος έγραψε ότι, «στήριγμα της Ελλάδος είναι η Αθήνα», ένας Σπαρτιάτης παρατήρησε: «Αν η Ελλάδα ακουμπούσε σε τέτοιο στήριγμα, θα είχε γκρεμισθεί».

Κάποιος Σπαρτιάτης ρωτήθηκε για κάτι και απάντησε αρνητικά κι όταν εκείνος που τον είχε ρωτήσει του είπε ότι ψεύδεται, του απάντησε: «Βλέπεις λοιπόν ότι είσαι ανόητος, αφού ρωτάς για πράγματα που γνωρίζεις;».

Κάποτε επισκέφτηκαν Λάκωνες πρεσβευτές τον τύραννο Λύγδαμη, κι επειδή εκείνος, προσπαθώντας να τους αποφύγει, ανέβαλλε πολλές φορές τη συνάντηση, και τελικά κάποιος είπε σ’ αυτούς ότι ο τύραννος είναι ασθενής, οι πρέσβεις του απάντησαν: «Πες σ’ αυτόν ότι, μα τους θεούς, δεν ήλθαμε να παλέψουμε μαζί του αλλά να συζητήσουμε».

Όταν ένας Λάκωνας είχε πιαστεί αιχμάλωτος σε πόλεμο και τον πουλούσαν, την ώρα που ο κήρυκας διαλαλούσε «πουλάω δούλο», εκείνος του έκλεισε το στόμα λέγοντάς του: «Λέγε ότι πουλάς αιχμάλωτο».

Ένας Σπαρτιάτης με πρόβλημα όρασης που ήθελε να πάει στον πόλεμο, ρωτήθηκε από κάποιον: «Που πας σ' αυτήν την κατάσταση και τί νομίζεις ότι θα πετύχεις;». Αυτός τότε απάντησε: «Ακόμη κι αν δεν πετύχω τίποτε άλλο, σίγουρα θα στομώσω το ξίφος του εχθρού».

Οι Λακεδαιμόνιοι Βούλης και Σπέρχης πήγαν εθελοντικά στο βασιλιά των Περσών Ξέρξη για να τους επιβληθεί τιμωρία, που όφειλε η Σπάρτη σύμφωνα με κάποιον χρησμό, διότι σκότωσαν τους κήρυκες που είχαν σταλεί από τον Πέρση βασιλιά σ’ αυτούς. Αφού παρουσιάστηκαν στον Ξέρξη, του ζητούσαν να τους σκοτώσει με όποιον τρόπο θέλει για εξιλέωση των Λακεδαιμονίων. Κι όταν εκείνος, κατάπληκτος, τους άφησε ελεύθερους και πρότεινε σ’ αυτούς να μείνουν κοντά του, είπαν: «Και πώς θα μπορούσαμε να ζήσουμε εδώ, εγκαταλείποντας την πατρίδα και τους νόμους και εκείνους τους ανθρώπους, για χάρη των οποίων διανύσαμε τόσο δρόμο για να πεθάνουμε;». Καθώς τους παρακαλούσε επίμονα και ο στρατηγός Ίνδαρος και υποσχόταν σ’ αυτούς ότι θα τύχουν ίση τιμή με τους πιο στενούς φίλους του βασιλιά, του απάντησαν: «Μας δίνεις την εντύπωση ότι αγνοείς πόσο σπουδαίο πράγμα είναι η ελευθερία, την οποία κανένας συνετός άνθρωπος δεν θα αντάλλαζε με τη βασιλεία των Περσών».

Όταν οι Έφοροι παρατήρησαν ότι ο Λεωνίδας εκστρατεύει με λίγους άνδρες (μόλις 300) για τις Θερμοπύλες, αυτός απάντησε: «Δεν χρειάζονται περισσότεροι για την μάχη που πάμε». Καθώς πάλι εκείνοι του είπαν, «Μήπως έχεις κάτι άλλο εκτός από το να αποκλείσεις τα περάσματα;», εκείνος τους είπε: «Φαινομενικά, αλλά ουσιαστικά πάω να πεθάνω υπέρ των Ελλήνων».

Ένας στρατιώτης, πληροφόρησε τον Λεωνίδα, ότι είναι κοντά οι εχθροί. Εκείνος τότε είπε: «Επομένως, κι εμείς είμαστε κοντά τους».

Στην ερώτηση, γιατί οι άριστοι προτιμούν τον ένδοξο θάνατο αντί για την άδοξη ζωή, ο Λεωνίδας απάντησε: «Γιατί, το δεύτερο το θεωρούν κάτι το φυσικό, ενώ το πρώτο είναι προσωπική επιλογή τους».

Όταν ο Ξέρξης προσπάθησε να δελεάσει τον Λεωνίδα, δίνοντάς του την εξουσία της Ελλάδος με αντάλλαγμα την υποταγή του, εκείνος απάντησε: «Για μένα είναι πολύ ανώτερος ο θάνατος για την υπεράσπιση της Ελλάδος, από το να γίνω μονάρχης στους ομοφύλους μου».

Ο Λεωνίδας, στην απαίτηση του Ξέρξη, να παραδώσει τα όπλα, απάντησε περήφανα: «Μολών λαβέ!» («Έλα να τα πάρεις» -ή ακριβέστερα, «αφού έρθεις, πάρ' τα»).

Στην απειλή των Περσών, ότι η πυκνότητα των βελών τους θα σκεπάσει τον ήλιο, ο Σπαρτιάτης Διηνέκης απάντησε ειρωνικά: «Καλύτερα. Θα πολεμήσουμε υπό σκιάν».

O Λεωνίδας, την τελευταία μέρα πριν την αποφασιστική μάχη των Θερμοπυλών, σύστησε σε Σπαρτιάτες και Θεσπιείς να φάνε ελαφρά για να μην δυσκολευτούν στη μάχη. «Απόψε θα δειπνήσουμε πλουσιοπάροχα στα βασίλεια του Πλούτωνος», τους είπε με αυτοσαρκασμό.

Η Γοργώ, η σύζυγος του Λεωνίδα, όταν κάποια φιλοξενούμενη φίλη είπε προς αυτήν ότι «μόνο εσείς οι Σπαρτιάτισσες κυβερνάτε τους άνδρες», απάντησε: «Γιατί μόνο εμείς γεννάμε άνδρες».

Πληροφορούμενος ο Σπαρτιάτης Λόχαγος τον θάνατο του γιου του, απάντησε: «Πάντα γνώριζα ότι ήταν θνητός και όφειλε να πεθάνει..».

Στην ερώτηση ποιο πολίτευμα είναι καλό, ο Λύσανδρος απάντησε: «Αυτό που ανταμείβει τους γενναίους και τους δειλούς όπως τους αξίζει».

Βλέποντας τους Βοιωτούς να αμφιταλαντεύονται αν θα του επιτρέψουν τη διέλευση όταν περνούσε από τη χώρα τους, ο Λύσανδρος έστειλε ανθρώπους του ζητώντας να μάθει αν θα περάσει μέσα από τα εδάφη τους με όρθια ή πλαγιαστά τα δόρατα.

Όταν ο Λύσανδρος πήγε στη Σαμοθράκη για χρησμό, ο ιερέας του ζήτησε να πει ποια ήταν η πλέον παράνομη πράξη που είχε κάνει στη ζωή του. Ο Λύσανδρος ρώτησε τότε: «Πρέπει να κάνω αυτό, επειδή το ζητάς εσύ ή οι θεοί;». Κι όταν εκείνος απάντησε ότι «το απαιτούν οι θεοί», είπε: «Βγες εσύ έξω από τον ναό και, αν με ρωτήσουν οι θεοί, θα το πω σ’ εκείνους».

Ο Πολυκρατίδας, όταν κάποτε μαζί με άλλους πήγε ως πρεσβευτής στους στρατηγούς του Πέρση βασιλιά, στην ερώτηση αυτών αν έχουν πάει με δική τους πρωτοβουλία ή με δημόσια απόφαση, απάντησε: «Αν πετύχουμε στην αποστολή μας, ήλθαμε με δημόσια απόφαση, αλλιώς, ήλθαμε με δική μας πρωτοβουλία».

Όταν ο Πεδάριτος πληροφορήθηκε ότι οι εχθροί είναι πολυάριθμοι, είπε: «Ωραία, γιατί θα γίνουμε ενδοξότεροι, σκοτώνοντας περισσότερους».

Το 338 π.Χ., μετά τη μάχη της Χαιρώνειας, ο Φίλιππος Β' της Μακεδονίας ξεκίνησε μια θριαμβευτική πορεία στις πόλεις της νοτίου Ελλάδος για να εδραιώσει την πανελλήνια συμμαχία κατά των Περσών. Οι Σπαρτιάτες δεν του επέτρεψαν να μπει στην πόλη τους. Τότε ο Φίλιππος τους διεμήνυσε πως αν κυριεύσει την πατρίδα τους, δεν θα πρέπει να περιμένουν κανένα έλεος. Και οι Σπαρτιάτες του απάντησαν λακωνικά, με μία μόνο λέξη: «Αν».

Όταν ο Φίλιππος κάλεσε τους Σπαρτιάτες να επιλέξουν τι από τα δύο θέλουν, να μπει στην πόλη τους ως φίλος ή ως εχθρός, αυτοί απάντησαν: «Ουδέτερον» (Ούτε το ένα, ούτε το άλλο).

Το 336 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος συγκάλεσε στην Κόρινθο συνέδριο για να αναγνωριστεί ως στρατηγός-αυτοκράτωρ για την εκστρατεία εναντίον των Περσών. Οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν, λέγοντας: «Οι Λακεδαιμόνιοι έχουν μάθει να ηγούνται των Ελλήνων και όχι να τους ακολουθούν».

---

Πηγή: «Λακωνικά αποφθέγματα» (Πλούταρχος).
http://www.pare-dose.net/4829

ΧΑΡΩΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΝΙΠΠΟΥ

 
Το ακάτιον του Χάρωνος φτάνει στην όχθη της Αχερουσίας. Οι νεκροί βγαίνουν ένας ένας πληρώνουν το ναύλο τους (έναν οβολό) στο Χάροντα και χάνονται δεξιά. Τελευταίος βγαίνει ο Μένιππος, που πάει να φύγει χωρίς να πληρώσει. Ο Χάρων τον πιάνει από τον ώμο

Χ.  Κατέβαινε, βρε καταραμένε, το ναύλο 

Μ. Δε μπα να φωνάζεις Χάρε, αφού σ’ αρέσει

Χ.  Πλήρωσε ρε σου λέω, για το   ταξίδι που έκανες

 ρε σου λέω, για το   ταξίδι που έκανες

Μ. Τι να πάρεις από έναν που δεν έχει μία

Χ. Καλά, υπάρχει άνθρωπος να μην έχει έναν οβολό;

Μ. Αν είναι και κάνας άλλος, δεν ξέρω. Εγώ μια φορά δεν έχω

Χ. Βρωμιάρη. Θα σε πάω στον Πλούτωνα, αν δεν πληρώσεις

Μ. Και ΄γω θα σου κοπανήσω μία με το κουπί και θα σου διαλύσω το καύκαλο

Χ. Δηλαδή τζάμπα έκανες τόσο ταξίδι;

Μ. Ο Ερμής, που με κουβάλησε σε σένα, ας σε πληρώσει

Ε. Μα το θεό, θα΄πρεπε να πουληθώ ολόκληρος αν ήταν να πληρώνω τα ναύλα των πεθαμένων

Χ. Δε θα το κουνήσω ρούπι από δίπλα σου

Μ. Αν είν΄έτσι, τράβα έξω τη βάρκα και κάτσε. Αλλά αφού δεν έχω τι θα πάρεις;

Χ. Δεν ήξερες ρε πως έπρεπε να έχεις το ναύλο;

Μ. Το΄ξερα. Και λοιπόν; Αφού δεν είχα φράγκο. Τι να΄κανα; Να μην πέθαινα;

Χ. Δηλαδή μοναχα συ θα καυχιέσαι πως πέρασες τζάμπα;

Μ. Ε όχι και τζάμπα ρε φίλε! Και νερά έβγαζα και κουπί τράβηξα και μονάχα εγώ απ’ όλους τους επιβάτες δεν έκλαιγα

Χ. Αυτά δεν περνάνε σε βαρκάρη! Πλήρωσε το ναύλο σου. Δε μπορεί να γίνει αλλοιώς!

Μ. Ε τότε γύρνα με πίσω στη ζωή

Χ. Ωραία μας τα λές. Να φάω και ξύλο από πάνω από τον Αιακό!

Μ. Ε τότε μη μου κολλάς

Χ. Δείξε μου τι έχεις μεσ΄στο σακούλι

Μ. Λούπινα. Θες λίγα; Και ένα πρόσφορο

Χ. Από που μας κουβάλησες ρε Ερμή αυτό το κοπρόσκυλο; Το τι έλεγε στο ταξίδι δεν περιγράφεται! Πείραζε και κορόϊδευε όλους τους επιβάτες και ήταν ο μόνος που τραγουδούσε ενώ εκείνοι κλαίγανε

Ε. Δεν ξέρεις Χάρε ποιον είχες στη βάρκα σου; Ο Μένιππος είναι! Άνθρωπος τελείως ελεύθερος. Τίποτα δεν τον νοιάζει! 

Ο Μένιππος βρίσκει αφορμή, που ο Χάρων μιλάει με τον Ερμή και το σκάει

Χ. Εχ και να σε πιάσω καμιά φορά... 

Ακούγεται η φωνή του Μένιππου από μακρυά

Μ. Αν με πιάσεις φίλε. Δυο φορές δε μπορείς να με πιάσεις.

Πηγη: http://www.sarantakos.com/arx/xarwn-menippos.html

Read more