Τη ναυτική βάση της αρχαίας Αθήνας, από
όπου πιθανότατα απέπλευσαν τα πλοία του αθηναϊκού ναυτικού για τη
ναυμαχία της Σαλαμίνας, ανακάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Τα σπουδαία
αυτά ευρήματα ήρθαν στο φως στον Πειραιά, στο αρχαίο λιμάνι της
Μουνιχίας, όπου ανασκάπτουν αρχαιολόγοι από τη Σχολή Ανθρωπιστικών
Επιστημών του Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης μαζί με Έλληνες συναδέλφους
τους.
Οι επιστήμονες αναφέρουν πως ανακάλυψαν
τα ερείπια μιας αρχαίας ναυτικής βάσης, η οποία χρονολογείται από το
493 π.Χ. και ήταν το "κλειδί" για τη νίκη στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Διέθετε τεράστια οχύρωση και είχε χώρο ικανό να φιλοξενήσει εκατοντάδες
τριήρεις. Ωστόσο, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να εντοπισθεί καθώς στο σημείο
εκείνο στο σημερινό Μικρολίμανο, όπου «δένουν» σκάφη αναψυχής και
αλιείας, η ανασκαφή κάθε άλλο παρά εύκολη είναι. Όπως σημειώνουν
μάλιστα, μερικές φορές είχαν ορατότητα μόλις 20 εκ. ενώ πάντοτε
καταδύονταν με ειδικές στολές, γιατί τα νερά εκεί έχουν τοξικά στοιχεία.
Τους αρχαιολόγους καθοδήγησε ένας
ηλικιωμένος ψαράς το 2010 όταν τους υπέδειξε ένα σημείο στο οποίο σαν
μικρό παιδί ψάρευε πάνω σε έναν αρχαίο κίονα. Όπως διαπίστωσαν,
αποτελούσε τμήμα του λιμανιού που τώρα βρίσκεται στον πυθμένα της
θάλασσας.
“Καταφέραμε να εντοπίσουμε έξι υπόστεγα
νεώσοικων που προστάτευαν τα πλοία όταν αυτά δεν επιχειρούσαν στη
θάλασσα” λέει ο καθηγητής BjørnLovénπου διεξάγει την ανασκαφή του
Δανέζικου Ινστιτούτου υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Οι αριθμοί που αναφέρει προκαλούν δέος. Οι κίονες που στήριζαν τα
υπόστεγα των νεώσοικων είχαν διαστάσεις 1,4x1,4 μ., ενώ τα ίδια τα
υπόστεγα έφθαναν τα 8 μέτρα ύψος και 50 μέτρα πλάτος καθιστώντας έτσι τη
ναυτική βάση μια από τις μεγαλύτερες του αρχαίου κόσμου.
Οι νεώσοικοι είναι τα αρχαιότερα δημόσια
κτήρια του Πειραιά, κατά τον Πλάτωνα μάλιστα οι πρώτες μόνιμες
εγκαταστάσεις οφείλονται στον Θεμιστοκλή.Η κατασκευή της συγκεκριμένης
ναυτικής βάσης φαίνεται πως διατάχθηκε από τον ίδιο τον Θεμιστοκλή που
δέκα χρόνια μετά τη μάχη του Μαραθώνα κατέστρωσε και υλοποίησε ένα
αμυντικό σχέδιο ενάντια στην Περσική απειλή, αποκλειστικά βασισμένο στη
θαλάσσια δύναμη. (Τα «ξύλινα τείχη» που είχε πει ο χρησμός του Μαντείου
των Δελφών ότι θα σώσουν την Αθήνα).
Υπολογίζεται πάντως, ότι το σύνολό τους
στα τρία λιμάνια ήταν 378 από τους οποίους οι 83 βρίσκονταν στη
Μουνιχία, οι 196 στη Ζέα και οι 94 στον Κάνθαρο. Πίσω από τους
νεώσοικους εξάλλου υπήρχαν διοικητικές εγκαταστάσεις και σκευοθήκες ενώ
ολόκληρη η περιοχή του ναυστάθμου προστατευόταν από περίβολο.
Ανά δύο οι νεώσοικοι αποτελούσαν ένα
επίμηκες υπόστεγο, που καλυπτόταν από μία δίρριχτη στέγη και έκλεινε στο
πίσω μέρος του με τοίχο. Τα υπόστεγα ήταν οργανωμένα σε ομάδες των 10
νεώσοικων ενώ σε καθένα από αυτούς ανελκυόταν μία μόνο τριήρης _ ή δύο
μικρότερα πλοία _ πάνω σε επικλινή «σχάρα», που έπρεπε να εκτείνεται
μερικά μέτρα μέσα στη θάλασσα και εκτός του στεγασμένου χώρου. Η σχάρα
αποτελούνταν από δύο παράλληλα και χαμηλά τοιχία, πάνω στα οποία
στερεωνόταν ένα ξύλινο δάπεδο, που αλειφόταν με λίπος κατά μήκος του
άξονα στον οποίο γλιστρούσε η ράχη της καρένας (τρόπις).
Η ναυμαχία της Σαλαμίνας
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η
συγκεκριμένη βάση ήταν το "κλειδί" για την ναυμαχία της Σαλαμίνας, όταν
τα ελληνικά πλοία υπό τον Θεμιστοκλή αντιμετώπισαν τις περσικές δυνάμεις
του Ξέρξη το 480 π.Χ. καταφέροντας μια από τις πιο σημαντικές επιτυχίες
εναντίον της Περσικής αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους,
τα δύο τρίτα των ελληνικών πλοίων που συμμετείχαν στη ναυμαχία
επιχειρούσαν από τη συγκεκριμένη ναυτική βάση.
Ο Lovén δηλώνει χαρακτηριστικά: "Με βάση
την κεραμική και την ραδιοχρονολόγηση με C-14 ενός κομματιού ξύλου που
βρέθηκε μέσα στα θεμέλια μιας κιονοστοιχίας, χρονολογούμε τα υπόστεγα
γύρω στο 520 με 480 π.Χ. ή λίγο αργότερα. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί οι
νεώσοικοι στέγαζαν ίσως τα πλοία που είχαν χρησιμοποιηθεί για
τηναντιμετώπιση των περσικών δυνάμεων εισβολής κατά τη διάρκεια της
περίφημης μάχης της Σαλαμίνας, το 480 π.Χ."
«Πρόκειται για μια ναυμαχία καθοριστική
για την Ιστορία της Ελλάδας. Είναι δύσκολο να βρούμε τι θα είχε συμβεί
αν οι Ελληνες ήταν οι ηττημένοι, αλλά είναι φανερό πως μια νίκη των
Περσών θα είχε τεράστιες συνέπειες στον πολιτισμό και την κοινωνική
ανάπτυξη της Ευρώπης. Η νίκη στη Σαλαμίνα έχει αντίκτυπο στην Ιστορία
και προκαλεί δέος και έμπνευση σε ολόκληρο τον σημερινό κόσμο».
Η Αθηναϊκή Δημοκρατία στηρίχτηκε πάνω
στο στόλο της που στο απόγειό του μετρούσε 400 τριήρεις με σχεδόν 80.000
ναύτες που περιπολούσαν από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι το Δέλτα του Νείλου
ώστε να επιβλέπουν τις 150 νησιωτικές και παράκτιες πόλεις που ανήκαν
στην Αθήνα. Έτσι καθώς φαίνεται στη Μαρίνα Ζέας υπήρχε μια τεράστια
πολεμική μηχανή.
Ελπίδα των ανασκαφέων είναι να βρουν
έστω τα υπολείμματα μιας τριήρους, που θα σήμαινε τεράστια επιτυχία για
εκείνους. Ωστόσο, καθώς το ξύλο δεν σώζεται τόσους αιώνες μετά, θα
πρέπει να διαθέτουν μεγάλη τύχη.
Αντιγόνη Καρατάσου
/www.liberal.gr/
