Η Δελφική Αμφικτυονία ήταν μια ομοσπονδία δώδεκα φυλών της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας που αποτελούσε αρχικά θρησκευτική ένωση, ενώ αργότερα απέκτησε και πολιτική σημασία. Το Αμφικτυονικό Συνέδριο λάμβανε χώρα δύο φορές τον χρόνο και κάθε φυλή είχε δύο ψήφους. Κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια η επίδραση της μειώθηκε μέχρι που ο Αδριανός ίδρυσε το Πανελλήνιο. Η δύναμη που απέκτησε ήταν τέτοια που πρωταγωνίστησε στην περιοχή έως τουλάχιστον τον 4ο αιώνα π.Χ. Αποτέλεσε, κατά κάποιο τρόπο, μια μικρογραφία της Κοινωνίας των Εθνών και του σημερινού ΟΗΕ.
Ίδρυση
Ήδη από τον 7ό αιώνα π.Χ. υπήρχε μία αμφικτυονία των φυλών της κεντρικής Ελλάδας και της Θεσσαλίας, οι οποίοι είχαν αρχικά και τη μεγαλύτερη επιρροή στο συνέδριο. Κέντρο της ήταν το ιερό της Δήμητρας στην Ανθήλη, κοντά στις Θερμοπύλες. Στην αμφικτυονία αυτή προσχώρησαν και οι Δελφοί. Με τον καιρό απέκτησε μεγάλες αρμοδιότητες στην διοίκηση του ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς και ταυτόχρονα ισχυρές πολιτικές δυνάμεις. Λειτουργία
Στο Αμφικτυονικό Συνέδριο συμμετείχαν δώδεκα ελληνικές φυλές. Αυτές ήταν οι Θεσσαλοί, οι Βοιωτοί (με κυρίαρχη την Θήβα), οι Δωριείς (με κυρίαρχη την Σπάρτη), οι Ίωνες (με κυρίαρχη την Αθήνα), οι Περραιβοί, οι Μάγνητες, οι Λοκροί, οιΟιταίοι, οι Αχαιοί, οι Φωκείς, οι Δόλοπες και οι Μαλιείς. Αυτοί αποτελούσαν και τα μόνιμα μέλη του Συνεδρίου. Κάθε μια από αυτές τις δώδεκα φυλές είχε δύο ψήφους. Στο Συνέδριο εκπροσωπούνταν ακόμα οι Αιτωλείς, οι Ακαρνάνες, οι Αρκάδες, οι Ηλείοι, οι Τριφύλιοι και η μικρή φυλή των Δρυόπων, χωρίς όμως δικαίωμα ψήφου. Κάθε φυλή έστελνε 2 αντιπροσώπους σε κάθε συνέδριο. Από αυτούς, ο ένας ονομαζόταν "Πυλαγώρας" και κύριος ρόλος τους ήταν η συζήτηση των προς ψήφιση αιτημάτων και η αντιπροσώπευση της πόλης του και ο άλλος ονομαζόταν "Ιερομνήμονας" και ήταν αυτός που ψήφιζε. Για τους μεν Λοκρούς μία ψήφος άνηκε στους Οζολούς και μία στους Οπούντιους. Μετά τον τρίτο Ιερό πόλεμο και την ήττα των Φωκέων, οι Μακεδόνες απόκτησαν τις ψήφους τους. Επίσης εκλεγόταν ένας γραμματέας και υπήρχε και ο θεσμός της αμφικτυονικής εκκλησίας που αποτελούταν από τους ιερομνήμονες, τους πυλαγόρες όσους βρίσκονταν στο ιερό την εποχή που λάμβανε χώρα η συνάντηση, με σκοπό την έκδοση των ψηφισμάτων και ουσιαστικά δεν είχε κάποια δύναμη. Απο τον 4ο αιώνα το Συμβούλιο στεγαζόταν σε ειδικό κτήριο με το όνομα Πυλέα. Το Συνέδριο λάμβανε χώρα δύο φορές το χρόνο. Την άνοιξη στους Δελφούς, στο ιερό του Απόλλωνα. Το φθινόπωρο στην μαλιακή πόλη Ανθήλη, κοντά στις Θερμοπύλες στο ιερό της Δήμητρας.
Αρμοδιότητες
Αρχικά το Συνέδριο αφορούσε μάλλον πιο πολύ την επιτήρηση του ιερού της Δήμητρας στην Ανθήλη, η οποία μάλιστα ονομαζόταν Αμφικτυονίς. Στη περιοχή υπήρχε επίσης ιερό του Αμφικτύονα. Οι δε συνάξεις και στους Δελφούς και στις Θερμοπύλες, ονομάζονταν "Πυλαίαις" ("Πυλαία εαρινή" και "Πυλαία μεταπωρινή" αντίστοιχα) από το Πύλες (Θερμοπύλες). Στην συνέχεια, και αφού άρχισαν να συνέρχονται και στους Δελφούς ανέλαβαν και την εποπτεία του ιερού του Απόλλωνα, μέχρι που έγινε το κύριο έργο της. Αργότερα, ανέλαβαν και την διοργάνωση των Πυθίων. Η δελφική αμφικτυονία είχε τον έλεγχο της περιουσίας και λειτουργίας του ιερού, αφού όριζε τους ιερείς και τους άλλους αξιωματούχους, εκλέγοντάς τους πάντα από κατοίκους των Δελφών.
Δύναμη
Η δημιουργία της αμφικτυονίας σε μια εποχή κατά την οποία ακόμα τόσο η Αθήνα, όσο και η Σπάρτη ή η Θήβα δεν είχαν αποκτήσει την δύναμη που απέκτησαν αργότερα, είχε σαν αποτέλεσμα φυλές με ελάχιστη δύναμη όπως οι Μαλιείς ή οι Περραιβοί να έχουν τις ίδιες δυνατότητες και την ίδια αξία με τις ισχυρές δυνάμεις εντός του συμβουλίου. Ακόμα και όταν οι Θεσσαλοί κατέλαβαν τους γειτονικούς τους λαούς Περραιβούς, Μαλιείς, Μαγνήτες, Δόλοπες και Αχαιούς αυτοί μπορούσαν να μετέχουν ως ίσοι με τους Θεσσαλούς και με καθαρό το δικαίωμα ψήφου. Αυτό τελικά, καθώς και η αίγλη του μαντείου των Δελφών, έδωσε τεράστια δύναμη στο συνέδριο, ιδίως κατά την εποχή πριν και μετά τους Περσικούς Πολέμους. Ωστόσο, με την είσοδο των Μακεδόνων και αργότερα την αύξηση της επιρροής των Αιτωλών (οι Οζολοί Λοκροί προσχώρησαν στην ισχυρή Αιτωλική Συμπολιτεία) και των Ρωμαίων καθώς και οι διάφορες συμμαχίες και αντιπαλότητες μεταξύ των πόλεων δεν άφησαν ανεπηρέαστη την ομοσπονδία.
Ιεροί Πόλεμοι
Τον 6ο αι. π.Χ. οι Αμφικτύονες αποφασίζουν να τιμωρήσουν τους κατοίκους της Κρίσσας που εκμεταλλεύονταν τους προσκυνητές και τους επίσημους απεσταλμένους των πόλεων στους Δελφούς που έφταναν από το λιμάνι της Κίρρας, επιβάλλοντας τους φορολογία. Η Αμφικτυονία μαζεύει στρατό και διαλύει τις δύο πόλεις, απαγορεύοντας κάθε δραστηριότητα στην Κίρρα και το Κρισσαίο Πεδίο. Το 458 π.Χ. οι Φωκείς καταλαμβάνουν τους Δελφούς και οι Σπαρτιάτες τους διώχνουν (δεύτερος ιερός Πόλεμος). Οι Φωκείς με την βοήθεια των Αθηναίων ανακαταλαμβάνουν τους Δελφούς μέχρι το 421 π.Χ. που τα ιερό ξαναβρίσκει την αυτοδυναμία του. Το 356 π.Χ. η Αμφικτυονία επιβάλλει πρόστιμο στους Φωκείς γιατί καλλιέργησαν εκτάσεις που άνηκαν στο ιερό (τρίτος ιερός πόλεμος). Αθηναίοι και Λακεδαιμόνιοι συμμαχούν υπέρ των Φωκέων, φοβούμενοι την ανάμιξη του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας στις υποθέσεις της Νότιας Ελλάδας. Οι Φωκείς καταλαμβάνουν τους Δελφούς με αρχηγό τον Φιλόμηλο. Όμως ο Φίλιππος, το 346 π.Χ., επεμβαίνει και απελευθερώνει τους Δελφούς. Το Συμβούλιο τιμωρεί σκληρά τους Φωκείς, οι πόλεις τους καταστρέφονται, υποχρεώνονται σε μεγάλη αποζημίωση για τις ζημιές που προκάλεσαν στους Δελφούς και χάνουν τις ψήφους τους στο Συμβούλιο. Αυτές δίνονται στον Φίλιππο και τους Μακεδόνες.
Υπό την εξάλειψη του φόβου για τους Φωκείς, οι Αμφισσείς αρχίζουν να καλλιεργούν εκτάσεις στο Κρισσαίο πεδίο και να δημιουργούν κτίρια στην πόλη της Κίρρας. Υποστηρίζοντας τους συμμάχους τους Θηβαίους στο Αμφικτυονικό Συνέδριο και παρασυρόμενοι από αυτούς προσπαθούν να κατηγορήσουν τους Αθηναίους για ιεροσυλία. Ο πυλαγόρας της Αθήνας, όμως, ρήτορας Αισχίνης κατάφερε να αντιστρέψει τις κατηγορίες και να τους καταγγείλει για καταπάτηση της γης του Απόλλωνα και της απαγορευμένης Κίρρας. Ο Φίλιππος αναλαμβάνει το 339 π.Χ. να τιμωρήσει τους Αμφισσείς εκ μέρους της Αμφικτυονίας (τέταρτος Ιερός Πόλεμος) και η Άμφισσα καταστρέφεται.
Σημασία
Η Δελφική Αμφικτυονία αποτέλεσε την πιο σημαντική αμφικτυονία της αρχαίας Ελλάδας. Σε αυτή αντιπροσωπευόταν σχεδόν όλα τα ελληνικά φύλα και η πολιτική δύναμη που απέκτησε ήταν τεράστια. Συχνά προσομοιάζεται με την Κοινωνία των Εθνών και τον ΟΗΕ.
Βιβλιογραφία
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους - Βιβλίο Δεύτερο Πρωτοϊστορικοί Χρόνοι"
Βασίλειος Χ. Πετράκος "Δελφοί"
Πέτρος Καλονάρος "Ιστορία της Πόλεως Αμφίσσης"
